Donkere hoeken, lege ruimtes, slechte verlichting en weinig toezicht: herkenbare situaties die ervoor kunnen zorgen dat stations onveilig aanvoelen. Dat geldt vooral op bepaalde momenten zoals ’s avonds en voor bepaalde groepen reizigers, met name vrouwen. Het kabinet komt daarom samen onder meer NS en ProRail met een nieuw programma om de sociale veiligheid op stations te verbeteren. Dat gebeurt door middel van ‘Stationsdeals’. De stations waar de situatie het meest urgent is, krijgen prioriteit. Voor het nieuwe programma heeft het kabinet 20 miljoen euro vrijgemaakt.

Staatssecretaris Thierry Aartsen (Openbaar Vervoer en Milieu): “Je moet je veilig  kunnen voelen in het OV. Het zou vanzelfsprekend moeten zijn, maar dat is het niet altijd en niet overal. Sommige reizigers vermijden bewust het OV omdat ze zich onveilig voelen op stations en bang zijn lastig gevallen te worden. Ook zien we dat OV-medewerkers vaker fysiek en verbaal bedreigd worden. Dat is onacceptabel. De grens is bereikt. Stations moeten veilige plekken zijn, een fijne plek voor zowel reizigers als medewerkers. Daar gaan we nu keihard mee aan de slag, om zo het OV veiliger te maken.”

Actieplan

Het kabinet komt met het Actieplan ‘Een veilig station; altijd voor iedereen!’ om de sociale veiligheid te verbeteren. Dit programma kijkt naar het station én de directe omgeving van een station. Het ministerie van IenW wil samen met ProRail, betrokken vervoerders zoals de NS en andere belanghebbenden zoals gemeentes de situatie op en rond een aantal specifieke stations verbeteren. Welke stations prioriteit krijgen, wordt bepaald op basis van de waardering in de Stationsbelevingsmonitor, incidentdata, signalen van medewerkers en lokale input.  
Doel is om voor elk van deze prioriteitsstations een ‘Stationsdeal’ af te sluiten. Maatwerk dus. Zo’n deal kan maatregelen bevatten als meer (camera)toezicht en een grotere aanwezigheid van BOA’s of veiligheidsteams op cruciale plekken en tijden. Ook de fysieke omgeving kan worden aangepakt door bijvoorbeeld betere verlichting op perrons, tunnels en aanlooproutes. Of het wegsnoeien van struikgewas voor beter (over)zicht en winkels die ’s avonds tot laat open zijn.
Voor de uitvoering van de Stationsdeals heeft het kabinet 20 miljoen euro beschikbaar gesteld, zo werd tijdens Prinsjesdag bekendgemaakt.

Aantal incidenten neemt toe

In een recent onderzoek van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) gaf 61 procent van de regelmatige ov-reizigers aan zich wel eens onveilig te hebben gevoeld in het ov in de afgelopen 12 maanden. Uit ditzelfde onderzoek blijkt dat voor alle modaliteiten, dus ook ov, vrouwen zich vaker sociaal onveilig voelen. Dat belemmert reizigers, vooral vrouwen, om met name ’s avonds gebruik te maken van het OV. Gemiddeld scoorden vorig jaar 55 stations lager dan een 6 op de vraag of men zich veilig voelt ’s avonds na 19.00 uur. In 2023 waren dat er nog 50. Dat schuurt met het principe dat stations en het ov als geheel voor iedereen, op elk moment van de dag, een veilige plek zou moeten zijn.
Als het gaat om medewerkers in het OV staat de sociale veiligheid onder druk. De verharding van de samenleving zien we terug in het OV: NS-personeel krijgt gemiddeld drie keer per dag te maken met agressie, bedreiging of intimidatie. Het aantal incidenten met fysieke en verbale agressie tegen medewerkers is sinds 2020 met ruim 60 procent gestegen. Op stations nam het aantal incidenten bij controles op het vervoerbewijs vorig jaar met bijna een kwart toe.
Ook de inrichting van stations bepaalt hoe veilig mensen zich voelen. Donkere hoeken, verlaten perrons en slechte verlichting zijn factoren die bijdragen aan het gevoel van onveiligheid. Dat treft vooral vrouwen, met name zodra het donker wordt. Dat vraagt om meer aandacht  voor de inrichting van stations om te voorkomen dat er een onveilig gevoel ontstaat.

Aanpak sociale veiligheid

Het actieplan past in de bestaande aanpak van het ministerie van IenW om de veiligheid in het OV te verbeteren. Zo zorgt ProRail zorgt voor meer cameratoezicht op stations. Er is recent ook 12 miljoen euro vrijgemaakt voor de inzet van bodycams door hoofdconducteurs van NS. Ook wordt er gesproken over de inzet (als proef) van een korte wapenstok door conducteurs van de NS. Verder is de boete voor zwartrijden per 1 oktober met 40 procent gestegen.
Daarnaast wordt er gekeken naar de bevoegdheden voor boa’s in het OV, om ze meer mogelijkheden te geven om de identiteit van personen te kunnen vaststellen. Zo krijgen boa’s vanaf 2026 toegang tot het rijbewijzenregister. Pilots van de NS en de RET met het delen van informatie met de politie laten zien dat dit niet alleen bijdraagt aan de professionele inzet van boa’s, maar ook leidt tot een betere samenwerking tussen boa’s en politie. Gelet op de positieve resultaten van de pilots werken Justitie en Veiligheid en Infrastructuuur en Waterstaat samen aan de brede juridische borging van deze werkwijze.