Nederlandse koopvaardijschepen mogen binnenkort gewapende particuliere beveiligers inschakelen als zij risico lopen om door piraten overvallen te worden. Daarover is nu ook binnen de Eerste Kamer een akkoord bereikt. Nederland is een van de laatste Europese landen die gewapende particuliere beveiligers op schepen gaat toestaan.

Momenteel kunnen rederijen hun schepen alleen laten beveiligen door mariniers. Maar inschakeling van zo’n Vessel Protection Detachment (VPD) is erg duur en neemt veel tijd in beslag. Nederlandse rederijen worden zo benadeeld ten opzichte van buitenlandse rederijen die gebruik mogen maken van goedkopere en flexibelere particuliere beveiligingsbedrijven.

Eerst marine inschakelen
Rederijen zijn wel verplicht om eerst een beroep te doen op een VPD van de marine. Alleen als dat te lang duurt, te veel kost of wanneer er ver voor omgevaren moet worden, mag men een beroep doen op een particuliere beveiligingsorganisatie. De Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KVNR) hoopt dat de wet al op 1 januari van kracht wordt, zodat Nederlandse schepen niet langer concurrentienadeel ondervinden ten opzichte van schepen uit andere Europese Lidstaten.

Geweldsmonopolie
De nieuwe wet is te danken aan de Kamerleden Han ten Broeke (VVD) en Martijn van Helvert (CDA). Eerder liepen zij voortdurend tegen bezwaren aan en wilde een meerderheid van de Kamer dat het geweldsmonopolie bij de overheid zou blijven liggen. D66, GroenLinks en de SP zijn nog altijd tegen en de PvdA heeft twijfels. Een meerderheid was tijdens de laatste stemming echter voor, zodat de nieuwe wet voor toetsing naar de Eerste Kamer kon. Ook die ziet geen bezwaren, zodat gewapende particuliere beveiliging op schepen na dertien jaren van debatteren dan eindelijk ingevoerd kan worden.

Mosterd na de maaltijd
Gewapende particuliere beveiligers zijn voorlopig alleen toegestaan op schepen die door de Golf van Aden bij Somalië varen. Eigenlijk is de maatregel een beetje mosterd na de maaltijd, want het aantal kapingen door piraten is de laatste jaren flink afgenomen. Toch werden de afgelopen zes jaar nog veertien schepen aangevallen door Somalische zeerovers. Dankzij de beveiligingsmaatregelen lukte het echter maar drie keer om aan boord te komen. Momenteel is het risico groter in de Golf van Guinee, aan de westkust van Afrika. Daar werden schepen de afgelopen zes jaar maar liefst 350 keer aangevallen. In zestien gevallen ging het om kapingen. Toch mogen juist in dat gevaarlijke gebied geen gewapende particuliere beveiligers worden ingezet. Dat mag voor wat Nederlandse schepen betreft voorlopig alleen in de Golf van Aden.

Vergunning
Niet elk beveiligingsbedrijf mag zomaar gewapend personeel op schepen laten meevaren. Eerst is een vergunning nodig van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Die controleert of de beveiligers aan de eisen voldoen en of ze voorheen voor het leger of de politie hebben gewerkt. Dat laatste is verplicht, aldus ILT-inspecteur Ferry van Wijnen. De verwachting is dat vooral gebruik gemaakt gaat worden van buitenlandse bedrijven, die al een vergunning hebben en al jaren actief zijn voor buitenlandse reders in de Golf van Aden.

Strenge eisen
Strenge controle moet voorkomen dat er ‘cowboys’ op de schepen komen die het werk voor de ‘kick’ doen. De beveiligers zijn bijvoorbeeld verplicht om een bodycam te dragen, zodat het Openbaar Ministerie na elk schietincident onderzoek kan doen. De particuliere beveiligers mogen ook alleen gebruik maken van niet-automatische of semi-automatische vuurwapens. De wapens en munitie moeten aan boord worden opgeslagen in een wapenkluis. Bij dreiging moet eerst in de lucht worden geschoten. Als dat niet helpt is een ‘schot voor de boeg’ toegestaan. De derde stap is een schot op de motor van de piratenboot. Als laatste mag op niet vitale lichaamsdelen van de piraten worden geschoten.