Hoewel de criminaliteit in 2021 verder is gedaald, zijn de prestaties van de strafrechtketen dat jaar er niet op vooruitgegaan. Vooral de doorlooptijden van strafrechtzaken blijven oplopen. Dit blijkt uit de factsheet Strafrechtketenmonitor die minister Yeşilgöz-Zegerius deze week naar de Tweede Kamer stuurde.

Net als 2020 is ook 2021 een bijzonder jaar, aldus de minister van Justitie en Veiligheid. De coronapandemie en de daarmee samengaande beperkingen en maatregelen hebben een directe invloed gehad op de ontwikkeling van de zaakstromen binnen de strafrechtketen.

Misdrijven
Ook in 2021 is het aantal bij de politie ter kennis gekomen misdrijven sterk beïnvloed door coronamaatregelen, zoals de sluiting van de niet-essentiële winkels, de horeca en de invoering van de avondklok. Het aantal bij de politie ter kennis gekomen misdrijven kwam in 2021 uit op 739.600 misdrijven, een daling van 7 procent ten opzichte van 2020. Van het totaal aantal misdrijven betrof 15 procent een vorm van online criminaliteit. Dit aandeel is ten opzichte van 2020 nog maar heel licht toegenomen.
De klassiekere vormen van criminaliteit zijn in 2021 met 8 procent gedaald. Ingezoomd op de verschillende delictsoorten is bij de meeste een daling te zien. Zo zijn het aantal door de politie geregistreerde vermogensdelicten, het aantal diefstallen met geweld en het aantal geweldsdelicten duidelijk gedaald.

Overtredingen 
Het aantal door de verschillende opsporingsinstanties geconstateerde overtredingen dat binnen het strafrecht wordt afgedaan is in 2021 ten opzichte van 2020 met 38 procent sterk gestegen. Ook hier is de impact van corona terug te zien. Zo’n 28 procent van de overtredingen betreft namelijk een overtreding van de zogeheten coronamaatregelen, waaronder avondklokboetes. In 2020 was dit 9 procent van de overtredingen.
Het aantal WAHV-overtredingen (dat administratief met een boete wordt afgedaan) voor bepaalde verkeersfeiten is in 2021 ten opzichte van 2020 met 3 procent gestegen en komt uit op circa 8 miljoen overtredingen. In vergelijking met 2020 zijn meer mensen weer de weg opgegaan.

Afdoening door keten initiële stroom
De keten (politie, OM of rechter) heeft in 2021 in 189.300 misdrijfzaken een eerste inhoudelijke beslissing genomen. Dit is een stijging van 2 procent ten opzichte van 2020. Bij overtredingszaken zijn door de keten 448.100 eerste inhoudelijke beslissingen genomen, een stijging van 41 procent ten opzichte van 2020. Het interventiepercentage (het percentage waarbij de verdachte uiteindelijk een interventie binnen of buiten het strafrecht krijgt opgelegd) is vergelijkbaar met voorgaand jaar; 68 procent bij misdrijven en 94 procent bij overtredingen.
Door de opgelopen achterstanden vanwege corona zijn de doorlooptijden net als in 2020 ook in 2021 niet substantieel verbeterd. De meeste doorlooptijden zijn verder opgelopen. De normen van de geprioriteerde zaakstromen worden, met uitzondering van één norm bij verkeer, in 2021 niet gehaald.

Herinstroom
In 2021 zijn 11.700 misdrijfzaken en 54.500 overtredingszaken opnieuw de keten ingestroomd naar aanleiding van verzet tegen een strafbeschikking of het niet kunnen executeren van de opgelegde sanctie. De totale herinstroom afgezet tegen de initiële stroom komt in 2021 uit op 6 procent bij misdrijven en 12 procent bij overtredingen. Dit is minder dan in 2020.

Sancties
In 2021 zijn (als gevolg van de genomen eerste inhoudelijke beslissingen en de beslissingen na verzetten of niet kunnen executeren van de opgelegde sancties) in totaal 147.600 sancties naar aanleiding van misdrijven en 449.500 sancties naar aanleiding van overtredingen opgelegd. Zowel bij misdrijven als bij overtredingen is dit een stijging van respectievelijk 4 procent en 42 procent die in lijn ligt van de stijging van het aantal afdoeningen.
Bij misdrijven zit de stijging met name bij de taakstraffen en de vrijheidsbenemende sancties. Bij overtredingen zit de stijging vooral bij de geldelijke sancties. Dit laatste is niet verwonderlijk gelet op de avondklokboetes.

Tenuitvoerlegging
Bij DJI is de gemiddelde bezetting in 2021 in het gevangeniswezen en de justitiële jeugdinrichtingen vrijwel vergelijkbaar met 2020 (GW: 0 procent, JJI: +2%). De bezetting bij de forensisch psychiatrische centra is gestegen met 6 procent. Het CJIB heeft in 2021 28 procent meer geldelijke sancties behandeld dan in 2020. Het aantal taakstraffen dat door 3RO is uitgevoerd is in 2021 gestegen met 69 procent en is daarmee weer bijna op het niveau van 2019. Ook door de Raad voor de Kinderbescherming zijn in 2021 ten opzichte van 2020 18 procent meer taakstraffen gecoördineerd. Bij HALT zijn 25 procent minder Haltafdoeningen uitgevoerd.