Er worden jaarlijks vermoedelijk duizenden, met name Nederlandse kinderen en jongeren, gedwongen om strafbare feiten te plegen. Dat blijkt uit onderzoek van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel.

In de dertien onderzochte steden gaat het al om ruim 2.500 vermoedelijke slachtoffers in de afgelopen twee jaar. In dezelfde periode waren er landelijk echter maar 68 Nederlandse slachtoffers bekend. Shamir Ceuleers, woordvoerder: “Het rapport toont aan dat criminele uitbuiting van kinderen en jongeren een belangrijke maar vooralsnog onzichtbare pijler vormt onder het verdienmodel van criminelen. Als we ondermijning serieus willen aanpakken, moeten we ook criminele uitbuiting bestrijden. Slagen we er niet in om deze slachtoffers te signaleren en te beschermen dan is de kans groot dat we hen verliezen aan het criminele circuit.”

Nederlandse minderjarige slachtoffers
In totaal namen 1.637 onderwijzers, jongerenwerkers, wijkagenten, leerplichtambtenaren en andere eerstelijnsprofessionals uit Alkmaar, Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Eindhoven, Enschede, Haarlem, Leeuwarden, Maastricht, Roermond, Rotterdam, Tilburg en Utrecht deel aan het onderzoek. De helft van hen geeft aan in de afgelopen twee jaar in contact te zijn geweest met vermoedelijke slachtoffers. 40 procent ziet voornamelijk minderjarige slachtoffers, vooral in de leeftijd tussen 12 en 18 jaar oud. Zij worden tot verschillende soorten strafbare feiten gedwongen, zoals drugsdelicten, diefstal, ronselen voor de prostitutie en geldezel- en katvangerconstructies. Slachtoffers zijn vaak kwetsbare kinderen en jongvolwassenen die niet zelf om hulp kunnen of durven vragen, omdat zij zich niet als slachtoffer identificeren, bang zijn voor represailles van de daders of om zelf vervolgd te worden. Hierdoor kunnen zij lang in de uitbuitingssituatie blijven vastzitten. Als ze al in beeld komen, is dit vaak als dader in plaats van als slachtoffer.

Andere focus vereist
Daders maken bij het plegen van strafbare feiten misbruik van (jonge) kwetsbare personen. Ceuleers: “Daarbij gaan ze soms onverschrokken en berekenend te werk, door bijvoorbeeld bewust bij basisscholen, praktijkscholen en zelfs zorginstellingen slachtoffers te ronselen. Slachtoffers worden soms met harde dwang, bijvoorbeeld met geweld, tot de criminaliteit gedwongen. Vaak gaat het echter ook om subtiele vormen van dwang, zoals bij mensenhandel vaker het geval is. Denk aan misbruik maken van een kwetsbare positie, zoals een lichtverstandelijke beperking, minderjarigheid of schulden- of verslavingsproblematiek. Soms is de dwang zo subtiel dat slachtoffers niet eens weten dat zij uitgebuit worden.”

Ondermijnende criminaliteit
Ceuleers: “Dit rapport laat zien dat criminele uitbuiting voor een belangrijk deel verweven is met ondermijnende criminaliteit. Bij de aanpak daarvan en het voorkomen van jonge aanwas moeten we gaan inzien dat niet iedereen die criminele feiten pleegt dat vrijwillig doet. Dat besef ontbreekt in de Nederlandse aanpak. De minister van Justitie en Veiligheid kijkt voor best practices in de aanpak van ondermijning ook terecht naar andere landen zoals Italië. Op basis van dit onderzoek vragen we haar aandacht voor de aanpak van criminele uitbuiting in het Verenigd Koninkrijk, omdat zij daar jaren vooruitlopen in de aanpak van dit probleem.”

Aanzienlijke overlap seksuele en criminele uitbuiting
Uit het rapport blijkt dat twintig procent van de eerstelijns professionals aangeeft dat zij vermoedelijke slachtoffers kennen die zowel crimineel als seksueel zijn uitgebuit. Ceuleers: “Dan gaat het vooral om meiden en jonge vrouwen die gedwongen worden om seks te hebben met mannen en daarnaast andere slachtoffers moeten ronselen voor de prostitutie, drugspakketjes moeten rondbrengen of als geldezel moeten fungeren.” Voor de verwevenheid tussen criminele uitbuiting en seksuele uitbuiting is binnen de aanpak op dit moment nog weinig aandacht, en de schaal hiervan was tot dusver nog onbekend. “Dit betekent voor hulpverleners en politie dat zij bij signalen van seksuele uitbuiting ook alert moeten zijn op indicaties van criminele uitbuiting.”

Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid en hier te downloaden.