Sinds de invoering van de Wet seksuele misdrijven (Wsm) op 1 juli 2024 is de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag juridisch ingrijpend gewijzigd. Toch blijkt uit een voorbereidende studie in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) dat het effect van deze wet op zichzelf moeilijk meetbaar is. De wet maakt immers deel uit van een bredere maatschappelijke en beleidsmatige ontwikkeling, waarin publieke aandacht, media-aandacht en andere initiatieven een rol spelen.

Onderzoeksbureau DSP onderzocht de doelstellingen van de wet, de verwachte effecten en de mogelijkheden om deze effecten te meten. De evaluatie van de Wsm is wettelijk verplicht en moet na vijf jaar plaatsvinden. De voorbereidende studie laat zien dat de wet diep ingrijpt in bestaande wetgeving en rechtspraak. Omdat er ook sprake is van organisatorische en culturele veranderingen in de strafrechtketen, is een geïsoleerde evaluatie van de wet onmogelijk, stellen de onderzoekers.

Veranderingen
De wet kwam voort uit de noodzaak om het strafrecht beter te laten aansluiten op veranderende maatschappelijke opvattingen over seksueel gedrag en op nieuwe technologische en digitale ontwikkelingen. De oude regelgeving bleek niet toereikend, onder andere omdat dwang voorheen een voorwaarde was voor vervolging bij aanranding en verkrachting. Onder de nieuwe wet is vrijwilligheid en gelijkwaardigheid het uitgangspunt. Ook seksuele intimidatie in de openbare ruimte en online seksuele communicatie met minderjarigen zijn strafbaar gesteld. Daarnaast zijn de straffen voor seksueel misbruik van kinderen verzwaard en is de verjaringstermijn voor verkrachting afgeschaft.

Essentieel
Volgens de onderzoekers is duidelijke communicatie over de wet essentieel, net als bewustwording bij burgers en betrokken organisaties. De implementatie vraagt niet alleen juridische aanpassingen, maar ook educatie, training en voldoende capaciteit binnen politie en justitie. De verwachtingen van slachtoffers en samenleving zijn hoog, maar de bewijslast in zedenzaken blijft, ook onder de nieuwe wet, een uitdaging.
Het onderzoek benadrukt het belang van het monitoren van de praktische gevolgen van de Wsm. Verschillende aannames waarop de wet is gebaseerd, zoals het afschrikwekkende effect van hogere straffen, zijn namelijk nog onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd. De komende jaren moeten daarom duidelijk maken of de wet daadwerkelijk bijdraagt aan meer veiligheid en bescherming tegen seksueel geweld.