In 2024 start onder leiding van het NSCR en WODC een onafhankelijk, fundamenteel en longitudinaal onderzoeksprogramma naar de besluitvorming, uitvoering en gevolgen van de verschillende soorten vrijheidsbeperkende sancties.

Het onderzoeksprogramma is mede opgesteld door het ministerie van Justitie en Veiligheid, de drie reclasseringsorganisaties (3RO), de Raad voor de Kinderbescherming en Halt. Met een looptijd van vijf en mogelijk tien jaar kunnen de betrokken organisaties de nu ontbrekende kennis rondom vrijheidsbeperkende sancties vergaren. De overeenkomst is vrijdag 13 oktober 2023 ondertekend door alle betrokken partijen.

Taakstraf
Het aantal opgelegde vrijheidsbeperkende sancties – zoals de taakstraf, elektronisch toezicht, voorwaardelijke gevangenisstraf en de Halt-afdoening – overtreft al jaren het aantal vrijheidsbenemende straffen. Toch zijn belangrijke vragen over besluitvorming, uitvoering en (on)bedoelde gevolgen van deze sancties nog niet beantwoord.
Gerty Lensvelt-Mulders, directeur WODC: “Het WODC zet zich in om door middel van onderzoek de democratische rechtsstaat te versterken. Daartoe bevorderen we het werken op basis van feiten en kennis, door middel van onderzoek in multidisciplinaire teams in samenwerking met organisaties uit de hele keten. Deze meerjarige samenwerking tussen het directoraat-generaal generaal Straffen en Beschermen, NSCR, WODC, Halt, Raad voor de Kinderbescherming en de drie reclasseringsorganisaties is daar een heel mooi voorbeeld van. Ik ben daar dan ook heel erg blij mee.”

Veroordeelden volgen over langere tijd
Over de factoren die van invloed zijn op het opleggen van vrijheidsbeperkende straffen en het effect ervan op bijvoorbeeld sociale integratie, het welzijn en de sociaaleconomische positie van veroordeelden is nog weinig bekend. Door voor het eerst in Nederland een grote groep minderjarigen en volwassenen met een vrijheidsbeperkende sanctie over een langere periode te volgen en herhaaldelijk te bevragen, kunnen de onderzoekers langetermijnverbanden bestuderen. Hierin worden ook onderwerpen als recidive en strafdoelen zoals vergelding en genoegdoening ten aanzien van slachtoffers meegenomen.

Bijdragen aan beleidskeuzes
Beate Volker, directeur NSCR: “Longitudinaal onderzoek naar de condities en gevolgen van verschillende typen sancties ontbreekt tot dusver. Dit programma zal een mooi voorbeeld worden van de bijdrage die fundamenteel onderzoek kan leveren aan beleidskeuzes en de praktijk.”
Mirjam Zeevaart, directeur Raad voor de Kinderbescherming: “We werken als Raad voor de Kinderbescherming mee omdat het voor de uitvoering van onze rol in het jeugdstrafrecht een zeer relevant onderzoek is. Doordat een grote groep jeugdigen langdurig gevolgd wordt, verwacht ik dat we relevante inzichten krijgen over verbeteringen die we kunnen aanbrengen in onze uitvoeringspraktijk. Hierdoor wordt – in het belang van jeugdigen – het pedagogisch effect van vrijheidsbeperkende straffen verder vergroot.”