Vier inspecties adviseren om jongeren alleen nog in een Justitiële Jeugdinrichting (JJI) te plaatsen als zij er een passende behandeling en verantwoord verblijf kunnen krijgen. Door personeelsgebrek schiet dat er steeds vaker bij in. De inspecties dringen bij minister Weerwind van Rechtsbescherming op verbetering aan.

De kritische grens voor het goed uitvoeren van het jeugdstrafrecht is volgens de Inspectie Justitie en Veiligheid, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, Inspectie van het Onderwijs en Nederlandse Arbeidsinspectie nu bereikt. Zij roepen verantwoordelijk minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) op direct in te grijpen en te zorgen voor een verantwoord verblijf conform de wet.

Chronisch tekort aan personeel
In een JJI worden jongeren geplaatst (tot 23 jaar) die verdacht worden van een delict of hiervoor zijn veroordeeld. Zij moeten in een veilige omgeving intensieve begeleiding krijgen via passende behandeling, scholing en opvoeding. In het jeugdstrafrecht staan die voorop. Doel is te voorkomen dat de jongeren weer in de fout gaan als ze later vrij zijn. Mede door het chronische tekort aan personeel schort het vaak aan die intensieve begeleiding.
Al vijf jaar spreken de inspecties hun zorgen uit over de kwaliteit van de taakuitvoering en de veiligheid in de JJI’s. Vanwege die zorgen houden zij intensief toezicht op deze inrichtingen. Zij stellen nu dat de JJI’s en de verantwoordelijke Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) een onuitvoerbare opdracht hebben. Hoe hard hun medewerkers zich ook inspannen.

Steunpakket onvoldoende
De minister voor Rechtsbescherming stelde een jaar geleden een stevig steunpakket beschikbaar om het personeels- en capaciteitstekort in de JJI’s op te lossen. Er is extra capaciteit gerealiseerd en de externe wachtlijst is verkleind. Maar er blijft een gebrek aan personeel en aan geschikte plaatsen.
Dit heeft onder meer als gevolg dat de interne wachtlijsten blijven bestaan. Jongeren kunnen niet altijd doorstromen naar een voor hen geschikte plek want de afdelingen zijn vol. Ook zijn de wettelijke vereisten voor de dagprogramma’s afgelopen zomer bij het merendeel van de JJI’s niet gehaald. Jongeren zaten daardoor langer dan wettelijk toegestaan op hun kamer.

Veiligheid niet op orde
Ook de veiligheid voor personeel en jongeren is niet op orde omdat medewerkers onvoldoende tijd hebben om de jongeren te leren kennen en hun stemming te peilen. Er hebben diverse geweldsincidenten plaatsgevonden. Verder staat de samenwerking met de scholen onder druk.
De inspecties vinden het niet langer verantwoord om onder deze condities nog ‘nieuwe’ jongeren te plaatsen zolang niet kan worden voldaan aan de wettelijke vereisten waarop deze jongeren recht hebben. Plaatsing kan volgens hen pas als er minimaal een volwaardig dagprogramma is, er in elk geval twee gekwalificeerde groepsleiders op een groep staan én er geen interne wachtlijst is. Dat is in het belang van de jongeren en de veiligheid van personeel dat onder grote druk werkt.

Andere keuzes
De inspecties wijzen erop dat andere keuzes in de jeugdstrafrechtketen de druk op de JJI’s kunnen verlichten. Die keuzes moeten voldoen aan de uitgangspunten van het jeugdstrafrecht en daarmee zowel de rechten van de jongeren als de veiligheid van de samenleving beschermen. De inspecties vragen de minister om snel met een aanpak te komen. Zij verzoeken de minister ook om een oplossing te vinden voor de 82 jongeren die al meer dan twee jaar op de externe wachtlijst staan voor een JJI. Zij adviseren de minister het budget voor JJI’s niet te verlagen mocht de bezetting tijdelijk lager zijn. De overvraagde inrichtingen hebben juist ruimte nodig om op adem te komen.