Het Openbaar Ministerie (OM) heeft aan de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) twee boetes opgelegd met een totaalbedrag van 125.000 euro. Dit omdat de NAM onvoldoende maatregelen heeft genomen om gaslekkages te voorkomen, waardoor nadelige gevolgen voor mens en milieu konden ontstaan.

Op 3 oktober 2018 lekte er 30 kubieke meter aardgascondensaat vanaf de NAM-locatie Delfzijl Tankenpark in een kanaal. Daarnaast lekte er in de ochtend van 2 januari 2019 vanaf de NAM-locatie Collendoornerveen ruim één kubieke meter ontzwavelingsvloeistof in een nabijgelegen sloot.
De inwoners van Farmsum hebben overlast ondervonden van het eerste incident. De NAM heeft aangegeven naast het betalen van de boete, in totaal 75.000 euro te investeren in de realisatie van de geplande verbouwing van het dorpshuis in Farmsum. Ook heeft de NAM de opruimkosten betaald van de schade die was ontstaan door de lekkages. Het OM ziet de boetes van in totaal 125.000 euro als een passende straf voor de lekkages. In de zittingszaal was het OM met een vergelijkbare strafeis gekomen.

Lekkage Farmsum
In de nacht van dinsdag 2 oktober op woensdag 3 oktober 2018 is er gedurende de nacht circa 30 kubieke meter aardgascondensaat vanuit de NAM te Farmsum (gemeente Delfzijl) via het riool in het oppervlaktewater van het afwateringskanaal Duurswold te Farmsum terecht gekomen. Aardgascondensaat betreft een gevaarlijke vloeibare stof die vrij komt bij aardgaswinning. De stof wordt tijdelijk opgeslagen om vervolgens afgevoerd te worden naar een raffinaderij. Het aardgascondensaat zat in een tank die was aangesloten op een calamiteitenbassin. Door het niet functioneren van een afsluitklep, loosde de tank op het calamiteitenbassin. Het bassin liep hierdoor over in het hemelwaterriool. Via dat hemelwaterriool is het aardgascondensaat in het afwateringskanaal Duurswold gestroomd, op circa 900 meter van de NAM-locatie.

NAM heeft niet adequaat gereageerd
Het incident heeft kunnen ontstaan door een combinatie van tekortkomingen. Uit het strafrechtelijk onderzoek door de politie en de SODM blijkt dat er door de NAM niet adequaat is gereageerd op twee meldingen, die waarschuwden dat de tank en het calamiteitenbassin dreigden over te lopen. Medewerkers waren niet op de hoogte van de verbinding tussen de calamiteitenbak en het hemelwaterriool. De NAM heeft hierdoor verzuimd om te voorkomen dat het aardgascondensaat in het oppervlakte water terecht kwam. De NAM had daarnaast het bevoegd gezag onmiddellijk moeten informeren, zodat die maatregelen had kunnen nemen. Dat is volgens het OM niet tijdig genoeg gebeurd.

Klachten
Het duurde meerdere dagen voordat de NAM ontdekte dat zij de veroorzaker was. In de nabijheid van het lozingspunt op het afwateringskanaal Duurswold zijn bedrijven en woningen gevestigd en daar hebben vijf omwonenden naderhand gezondheidsklachten gemeld. De bevoegde gezagen (SODM, Milieudienst, Waterschap), als ook de NAM, hebben onderzocht hoe het zo mis kon gaan. Zie de Incidentrapporten Farmsum, die door de NAM zijn opgesteld.

Strafbare feiten
De NAM moet bij de winning van gas op grond van de Mijnbouwwet voldoende maatregelen nemen om te voorkomen dat bij die activiteiten nadelige gevolgen voor mens en milieu worden veroorzaakt. De NAM is daarin tekortgeschoten, zo stelt het OM. Het OM concludeert dat de NAM daarmee in strijd heeft gehandeld met de Mijnbouwwet. Ook is de Waterwet overtreden, door een stof zonder vergunning te lozen op het oppervlaktewater. Tot slot is de Wet Milieubeheer overtreden omdat het incident niet tijdig aan het bevoegd gezag is gemeld terwijl dit wel had gemoeten.

Lekkage Collendoornerveen
Behalve de lekkage in Farmsum was er op 2 januari 2019 op de NAM-locatie Collendoornerveen (gemeente Hardenberg) een lekkage van circa 1,3 kubieke meter ontzwavelingsvloeistof (Absorbital 400). Een deel (25 tot 50 liter) is via het regenwaterafvoersysteem in de naastgelegen sloot terecht gekomen.
De ontzwavelingsvloeistof werd gelekt vanuit een demper op een pompleiding. De koppeling van die demper was gescheurd. Dat gebeurde mogelijk doordat deze koppeling niet goed op het leidingwerk was gemonteerd. Dit heeft geleid tot een verhoogde gevoeligheid van de constructie voor het ontstaan van metaalmoeheid scheuren.
Doordat een afsluiter in de toevoerleiding vanuit de voorraadtank niet automatisch afsloot, kon het lekken van de ontzwavelingsvloeistof een aantal uren doorgaan. Twee medewerkers zagen de lekkage en hebben deze gestopt. Door de NAM is direct actie ondernomen om de sloot en de bodem te schonen.

Strafbare feiten
De alarmering die wel was afgegaan, was niet direct zichtbaar in de centrale controlekamer. Het OM stelt dat de NAM de Mijnbouwwet heeft overtreden, omdat ze onvoldoende zorg heeft gehad voor de afsluiters. Het OM stelt daarnaast dat de Waterwet is overtreden, omdat er zonder vergunning een afvalstof is geloosd. De NAM heeft onvoldoende heeft gedaan om door de werkzaamheden schade voor mens en milieu te voorkomen.

Passende afdoening
Het OM ziet de betaling van 125.000 euro boete in totaal in de vorm van een strafbeschikking als een passende afdoening. In de zittingszaal was het OM tot een vergelijkbare strafeis gekomen. Volgens het OM is de NAM tekortgeschoten in haar verantwoordelijkheden. De NAM heeft volgens de SODM lering getrokken uit de incidenten. Er zijn maatregelen getroffen om herhaling te voorkomen. Ook heeft de NAM alle schade die is ontstaan – een bedrag van meer dan 1,3 miljoen euro – voor haar rekening genomen.

Voor een uitgebreide beschrijving van de feiten, zie feitenrelaas (PDF).