Afgelopen jaar investeerde het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) het grootste deel van het budget in de thema’s georganiseerde en ondermijnende criminaliteit, toegang tot het recht en migratie en asiel. Dat zijn en blijven op dit moment de uitdagingen voor JenV om een goed functionerende rechtsstaat te behouden.

De aanpak van zware criminaliteit vergt volgens het ministerie een lange adem. In 2021 is een breed offensief ingezet om georganiseerde misdaad terug te dringen. Daar kwam 141 miljoen euro extra voor beschikbaar. Daarvan is 41 miljoen euro geïnvesteerd in bewaking en beveiliging van mensen die de rechtsstaat dienen en door dit werk te maken krijgen met bedreigingen en intimidatie. Bijvoorbeeld criminaliteitsbestrijders, journalisten, advocaten, politici en rechters. 73 miljoen euro is gestoken in de opbouw van het zogenoemde Multidisciplinair Interventieteam (MIT). Het MIT brengt informatie bij elkaar om criminele netweken en hun geldstromen bloot te leggen.

Schiphol
Daarnaast is er bijna 7 miljoen euro geïnvesteerd in drugscontroles in de Rotterdamse haven en op de luchthaven Schiphol. Dat geld is onder andere geïnvesteerd in slimme technologie, de aanpak van uithalers van drugs uit containers, betere beveiliging, meer toezicht en het vergroten van de alertheid bij personeel op bijvoorbeeld vreemde bewegingen op en rond de (lucht)haven.
Tot slot was er 15 miljoen euro beschikbaar voor een lokale en regionale aanpak. Met dit geld wordt in kaart gebracht wat er lokaal speelt aan georganiseerde misdaad en de ondermijnende effecten daarvan. En hoe dit het beste kan worden aangepakt.

Toegang tot het recht
Een rechtszaak voeren is niet in alle gevallen de juiste oplossing voor een probleem. Soms werkt het beter om problemen op te lossen via bijvoorbeeld mediation. Bijvoorbeeld bij een echtscheiding of dreigend ontslag. Of is er, naast juridisch advies, ook begeleiding nodig op financieel, medisch of sociaal gebied.
Om mensen sneller en makkelijker te helpen aan een passende oplossing bij een probleem is bijvoorbeeld de online dienstverlening van het Juridisch loket verbeterd. Nieuw daarbij was bijvoorbeeld digitale assistent Julo, die mensen een advies geeft bij juridische vragen. Ook is het Loket onlangs gestart met een pilot over videobellen. Juist voor mensen met een kwetsbare gezondheid of op grotere afstand van een Loket is er dan toch de mogelijkheid om persoonlijk contact te hebben.

Pilots voor samenwerking
Ook zijn er 2021 in negen gemeenten pilots gestart om in de dagelijkse praktijk te onderzoeken wat intensievere samenwerking tussen het sociaal en juridisch domein oplevert voor betere oplossingen voor rechtzoekenden. In totaal lopen er 34 pilots in het programma stelselvernieuwing rechtsbijstand.
Verder trof het kabinet voorbereidingen voor betere vergoedingen voor sociaal advocaten en mediators. Deze zijn ingegaan per 1 januari 2022. Het kabinet stelt daar jaarlijks € 154 miljoen voor beschikbaar. De sociaal advocaten en mediators krijgen hogere vergoedingen, zodat deze beter in verhouding zijn met de daadwerkelijke tijdbesteding van de geleverde rechtsbijstand bij complexe zaken.

Migratie en asiel
In 2021 werd onderzoek uitgevoerd naar mogelijke verbeteringen in de weg die de migrant door de asielketen aflegt. Aan de asielketen is vorig jaar 1,3 miljard euro uitgegeven. Daarmee is bijvoorbeeld de taskforce IND, waarmee achterstanden in asielaanvragen zijn ingelopen, in 2021 afgerond. Ook werd een achterstand ingelopen in het zoeken van huisvesting voor mensen die een verblijfsvergunning hebben gekregen. Dat is nodig om ruimte te maken voor asielzoekers in opvanglocaties. Daarnaast zijn verschillende maatregelen uitgevoerd gericht op flexibilisering van de asielketen. Zo implementeerde de Rijksoverheid het vernieuwde identificatie- en registratieproces en kreeg de Algemene Asielprocedure flexibeler vorm. Ook dit jaar zorgden de nodige uitdagingen ervoor dat het onverminderd druk was in de asielopvang. Er is hard gewerkt aan voldoende opvangplekken en snelle, zorgvuldige asielprocedures, aldus het ministerie.