Niet meer politiegeweld, wel meer klachten

Na jaren van toename lijkt het geweldsgebruik door de politie te stabiliseren. In 2024 kwam de politie in Nederland bij ruim drie miljoen meldingen ter plaatse. In 36.151 van deze gevallen werd geweld gebruikt. Dat is nagenoeg evenveel als het jaar ervoor (35.989). Daarmee blijft het aandeel incidenten waarbij geweld wordt ingezet stabiel op minder dan één procent (0,74%).
Volgens Peter Holla, landelijk portefeuillehouder geweld, blijft geweld “het uiterste middel” dat pas wordt ingezet als communicatie tekortschiet. “Ons belangrijkste wapen blijft onze mond”, aldus Holla. Toch komt het voor dat agenten binnen een fractie van een seconde moeten beslissen, waarbij geweld ook de-escalerend kan werken.
Fysiek geweld blijft het meest gebruikte middel, met 23.912 registraties. Daarnaast gebruikten agenten 3.167 keer een wapenstok, 1.114 keer een stroomstootwapen en 749 keer pepperspray. Het vuurwapen werd 1.760 keer ingezet; in 214 gevallen werd er gericht geschoten, waarvan 194 keer op ernstig gewonde dieren.
Toetsing
Opvallend is dat in 38 procent van de geweldsincidenten sprake was van mensen met onbegrepen gedrag. Dat komt neer op een stijging van vier procentpunten. “Zulke mensen hebben vaak geen politie, maar hulp nodig”, benadrukt Holla. Toch zijn zij door hun onvoorspelbaarheid vaak gevaarlijk voor zichzelf en anderen.
Elke geweldsinzet wordt intern getoetst op rechtmatigheid en vakmanschap. In 295 gevallen (0,82%) voldeed het optreden niet of slechts gedeeltelijk aan de normen. De politie benadrukt het belang van transparantie, toetsing en voortdurende training. “Geweldsbevoegdheid brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee.”
Demonstraties
Het aantal klachten over politiegeweld nam wél toe: van 750 in 2023 naar ruim 900 in 2024. Die kwamen vooral na demonstraties, zoals bij studentenprotesten en klimaatacties. De politie onderzoekt deze klachten via het team Veiligheid, Integriteit en Klachten (VIK).
Ondanks het beperkte geweldspercentage blijft reflectie een vast onderdeel van het politiewerk. Holla: “Leren is voor ons net zo belangrijk als optreden.” De Politieacademie biedt daarom extra trainingen aan, al is er door grote belangstelling inmiddels een wachtlijst ontstaan. Wetenschappelijk onderzoek moet in 2025 meer inzicht geven in het effect van geweldsgebruik en de achterliggende oorzaken.