Er zijn de afgelopen tien weken fors minder strafzaken behandeld. Om de voorraad strafzaken te laten dalen, zal het Openbaar Ministerie, als eerste stap in het kader van een veelomvattender plan, tijdelijk meer eenvoudige zaken zelf gaan afdoen. De achterstand omvat inmiddels bijna 30.000 zaken.

In de anderhalve meter samenleving vraagt het volgens het OM extra inspanningen om het strafrecht niet te laten vastlopen. Verdachten, slachtoffers en nabestaanden zijn gebaat bij een zorgvuldige en snelle afhandeling van de zaak. Het OM overlegt nauw met andere strafrechtelijke organisaties om de kaders en criteria vast te stellen voor het tijdelijk zelf afdoen van de meer eenvoudige zaken.

Lange termijn
De voorraad strafzaken is de afgelopen maanden sterk toegenomen door het uitbreken van het coronavirus en het vervallen van de meeste strafzittingen. Aan het begin van dit jaar heeft Gerrit van der Burg, voorzitter van het College van procureurs-generaal, al aandacht gevraagd voor de grote voorraad strafzaken die veroorzaakt is door een tekort aan zittingscapaciteit bij de rechtspraak. De voorraad misdrijfzaken die nog op een zitting moet worden gepland, is de afgelopen tien weken met 13.500 zaken gegroeid en het aantal overtredingszaken is in deze periode gegroeid met ongeveer 15.000.
“Deze opgave is voor de hele strafrechtketen ongekend groot. We moeten samen, collega’s en partners, onze schouders eronder zetten”, aldus Van der Burg. “Ook de advocatuur is een onmisbare schakel in dit geheel. De gesprekken die gevoerd worden tussen de vertegenwoordigers van alle organisaties zijn erg constructief. Omdat er sprake is van veel organisaties en verschillende belangen is veel overleg nodig.”

Meer OM-strafbeschikkingen
Voorop staat dat verdachten, slachtoffers en nabestaanden gebaat zijn bij een snelle en zorgvuldige afhandeling van een zaak en bij duidelijkheid of de verdachte ook dader is van het gepleegde delict. Het is goed dat de rechtbanken sinds een paar weken meer strafzittingen zijn gaan organiseren, maar omdat het aantal te behandelen zaken lager is dan voorheen en daardoor de voorraad nog steeds oploopt, zal het OM – als één onderdeel van een groter plan van de strafrechtketen – fors meer zaken gaan afdoen met een OM-strafbeschikking. Het gaat dan om de relatief eenvoudige strafzaken die anders door een politierechter zouden worden afgehandeld. Als deze zaken kunnen worden beoordeeld en afgedaan door een officier van justitie, wordt de voorraad strafzaken substantieel kleiner en kan de rechtspraak zich vooral richten op de zwaardere zaken.

Tijdelijke aanpak
Het gaat om een tijdelijke aanpak, waarvoor het OM criteria vaststelt welke strafzaken in aanmerking komen voor afdoening met een OM-strafbeschikking. Daarbij is van groot belang dat verdachten goede rechtsbijstand ontvangen.
Het sepotbeleid blijft zoals het is en wordt alleen als uiterst middel ingezet. Een zaak kan worden geseponeerd als het gaat om een strafbaar feit dat enige jaren geleden is gepleegd, eenvoudig van aard is, waarin geen slachtoffers zijn, en geen sprake is van recidive. Als de voorraad stijgt, kan het tijdelijke gevolg zijn dat er meer zaken onder deze criteria gaan vallen, dan voor de uitbraak van het coronavirus.

Nadere uitwerking
Het vaker inzetten van de strafbeschikking heeft grote gevolgen voor het werk van het OM en uiteraard ook voor andere organisaties. Het College van procureurs-generaal realiseert zich goed dat de werkdruk, die al erg hoog is, voor OM’ers zal toenemen. Het College gaat in overleg met de vakbonden en de medezeggenschapsraad over de wijze waarop die extra inzet kan worden gerealiseerd. Van der Burg: “We zien absoluut het maatschappelijk belang van deze aanpak, maar dat mag niet ten koste gaan van het welzijn van de OM-collega’s, de medewerkers van andere organisaties in de keten en de advocatuur. We kijken hier zorgvuldig naar.”

Verdere afstemming
Het OM werkt met verschillende organisaties, waaronder de advocatuur, Slachtofferhulp Nederland, politie, Raad voor de Rechtspraak, Reclassering en CJIB nauw samen aan de verdere afstemming en precisering van de aanpak, die doorwerkt tot mogelijk in 2022. Van der Burg: “Wij hebben zeker ook oog voor de noden van deze organisaties. Deze crisis vraagt om stevige oplossingen, uiteraard gebaseerd op de belangen en rechten van verdachten, slachtoffers en andere betrokkenen. Het is onverteerbaar als geen recht wordt gedaan. Hoe langer berechting op zich laat wachten, hoe groter de druk wordt op het vertrouwen in het functioneren van de rechtsstaat. Het OM spant zich daarom samen met andere organisaties in de keten tot het uiterste in dat iedere zaak, overtreding of misdrijf, tot een zorgvuldig en snel einde wordt gebracht. Het kan niet zo zijn dat er een totaal verstopte strafrechtketen ontstaat met oude strafzaken.”