De 25 veiligheidsregio’s wisten voor de uitbraak van het coronavirus al dat een pandemie waarschijnlijk was en het risico daarop hoog. Dat concludeert RTL Nieuws op basis van rapportages van de veiligheidsregio’s van de afgelopen jaren. Met de alarmerende waarschuwingen werd echter weinig gedaan.

De 25 veiligheidsregio’s hadden in hun regionale risicoprofielen al rekening gehouden met honderden en mogelijk duizenden doden als gevolg van een pandemie. Daarin werden ook de tekorten op de intensive care en het tekort aan beschermingsmiddelen voorspeld. In de wettelijk verplichte rapportages wordt rekening gehouden met scenario’s waarbij de zorg het werk niet langer aankan. De ernst verschilt per regio. Soms wordt een besmetting van 25 procent van de bevolking realistisch geacht, terwijl een andere regio 10 procent noemt. Ook zijn er regio’s die geheel geen rekening hebben gehouden met een pandemie.

Geen verstand
De 25 veiligheidsregio’s zijn wettelijk verplicht zich voor te bereiden op rampen en crises. Voorspeld dient te worden wat er in dergelijke situaties aan hulpverlening beschikbaar moet zijn. De overheid onderzoekt nu of de Wet Veiligheidsregio’s wel goed genoeg werkt. Er wordt getwijfeld of deze ook geschikt is voor situaties die meerdere regio’s gelijktijdig treffen. Deskundigen verklaren dat met de risicoprofielen van de veiligheidsregio’s te weinig wordt gedaan. Ira Helsloot, hoogleraar Veiligheid aan de Radboud Universiteit, vindt dat nationale crises geen onderwerp zijn voor de Veiligheidsregio’s. Die zouden er geen verstand van hebben en niet in staat zijn om noodzakelijke maatregelen te treffen. Volgens Pieter van Vollenhoven, voorzitter van de Stichting Maatschappij en Veiligheid, zien de regio’s wel de ernst in van de situatie, maar blijft het bij signaleren en wordt er verder niets mee gedaan.

Bestuurlijke symboliek
Helsloot, die onlangs opzien baarde door te stellen dat de kabinetsmaatregelen meer levensjaren kosten dan besparen, noemt de risicoprofielen van de Veiligheidsregio’s ‘bestuurlijke symboliek’ en ‘bezigheidstherapie voor beleidsambtenaren’. Er gebeurt volgens hem helemaal niets mee. Marco Zannoni van het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement COT vindt vooral de grote verschillen in aanpak per regio heel opvallend. Anderen denken dat dit komt omdat bestuurders de problemen liever uit de weg gaan, dan dat zij maatregelen treffen. Economische belangen worden groter geacht. De Veiligheidsregio’s kijken er wel serieus tegenaan. Zo hield Branbant-Noord al rekening met het scenario dat patiënten overlijden, doordat zij niet meer in de ziekenhuizen terecht kunnen. Ook Drenthe en Gelderland-Zuid waarschuwden hiervoor. Vooral met het advies om voldoende beschermingsmiddelen op voorraad te hebben, lijkt te weinig gedaan te zijn.

Moetje
In 2018 concludeerde het Instituut voor Fysieke Veiligheid al dat de regionale plannen niet goed uitgewerkt zijn. In het rapport ‘Risico’s in samenhang‘ stond dat het opstellen van risicoprofielen wordt gezien als een ‘een moetje’ en dat de ‘capaciteitsplannen’ voor crisisscenario’s onvoldoende zijn uitgewerkt.
Volgens het Veiligheidsberaad (de koepel van Veiligheidsregio’s) is een pandemie onderdeel van het regionale risicoprofiel en daardoor zit er verschil in inschatting en aanpak per Veiligheidsregio. Als een Veiligheidsregio concludeert dat er een tekort is aan beschermingsmiddelen bij een pandemie, is het aan die veiligheidsregio om zich daarop voor te bereiden. De Veiligheidsregio is echter niet verplicht om die tekorten zelf op te lossen. Dat is aan het kabinet.