De NS registreerde vorig jaar 965 gevallen van verbale en fysieke agressie tegen het personeel, 605 incidenten op stations, 355 incidenten in treinen en 3144 meldingen van agressie tussen reizigers. Voor het vervoersbedrijf is de maat nu vol. Het wil extra maatregelen en bevoegdheden om de agressie aan te pakken.

NS-medewerkers kregen het afgelopen jaar vaker te maken met verbale en fysieke agressie. In 2022 ging het om 965 incidenten terwijl dit in 2021 nog 744 incidenten waren. Dit betreft medewerkers op het station, in de winkels en in de treinen. Aanleidingen zijn vooral het aanspreken op huisregels en controle van het vervoersbewijs. NS roept de overheid nu op om haast te maken met het kunnen controleren van identiteit van reizigers door bevoegd veiligheidspersoneel. “Hoe eerder je weet wie je voor je hebt, hoe minder snel een situatie uit de hand kan lopen”, aldus een woordvoerder.

Schrijnend
Wouter Koolmees, sinds drie maanden president-directeur van NS is zich rot geschrokken over het gedrag van sommige reizigers: “Ik heb de afgelopen maanden veel collega’s gesproken zoals conducteurs, veiligheid & service medewerkers, machinisten, servicemedewerkers, schoonmakers en de medewerkers in onze retail. Ik had de verwachting dat we het vooral zouden hebben over de dienstregeling, service aan de reiziger en praktische zaken van het werken in de trein en op het station. Maar het gaat veel te vaak over sociale veiligheid, de-escaleren en voorkomen van geweld. De verhalen die ik hoor zijn soms schrijnend. Mijn collega’s zetten zich elke dag in voor een prettige reis voor de ruim 1 miljoen reizigers die dagelijks met de trein gaan. Dat de verharding in de maatschappij steeds vaker leidt tot agressie naar mijn collega´s, maar ook naar politie en andere hulpverleners, vind ik verwerpelijk. Dat kan en zal ik nooit accepteren. Ik roep dan ook iedereen op: laat mijn collega’s met rust!”

Het afgelopen jaar nam NS extra maatregelen gericht tegen overlast. Zo begon NS in juli met het live uitkijken van camerabeelden in treinen op specifieke trajecten met overlast. Dit wordt in de toekomst mogelijk in alle treinen. Daarnaast kunnen NS’ers sinds oktober door een nieuwe app sneller een boete uitschrijven en kan de NS-meldkamer op afstand de collega’s helpen bij hun optreden. NS hoopt dat de effecten hiervan in 2023 merkbaar worden. Tot slot vinden er op stations vaker gerichte acties plaats.

Drastische maatregelen
Op enkele locaties ziet NS zich genoodzaakt om samen met ProRail drastische maatregelen te nemen, zoals het sluiten van een stationsingang op station Nijmegen waar vaak misbruik van poortjes was. Op verschillende stations zoals Weert, Rotterdam Centraal en Amsterdam Centraal zette NS zelfs beveiligers met hond in en begin 2023 startte NS met permanente ingangscontroles op station Maarheeze. Dit soort maatregelen neemt NS als blijkt dat meer nodig is dan de extra inzet van veiligheidspersoneel, gericht cameratoezicht en incidentele (ingangs)controles. Ook voor andere stations, zoals op Amsterdam Centraal, kijkt NS naar de mogelijkheid voor verregaande maatregelen. Deze extra stap wordt gezet als blijkt dat de huidige maatregelen onvoldoende effect hebben. Er zijn nu ruim 700 getrainde medewerkers Veiligheid & Service, poortjes op stations waar 90 procent van de reizigers langskomt en cameratoezicht op stations en in treinen.

In 2020 introduceerde NS het Whatsapp Alert. Een extra service voor reizigers waarbij zij direct in contact komen met de NS-meldkamer door een WhatsApp te sturen via 06-13181318. In 2022 bleek dat er het nummer meer bekendheid nodig had en dat het niet altijd duidelijk was waar het voor gebruikt kan worden. Alle treinen zijn vervolgens voorzien van stickers met het nummer en de instructie van medewerkers is aangepast. De bekendheid zorgde voor een toename van het aantal meldingen, 4.693 meldingen ten opzichte van 2.548 in 2021.

NS vraagt de overheid om maatregelen
NS wil de identiteit van geweldplegers kunnen controleren. Ondanks toezeggingen door de overheid voor toegang voor bevoegde veiligheidsmedewerkers tot het Rijbewijsregister is invoering hiervan opnieuw uitgesteld. NS roept op om hier haast mee te maken. Daarnaast wil NS ook de mogelijkheid hebben om overlastgevers die zich zonder paspoort in Nederland bevinden, te kunnen identificeren. Dit ontlast de politie, voorkomt escalatie en zorgt dat personen zich moeten verantwoorden voor hun gedrag. In 2022 werd zo´n 13.500 keer de hulp van de politie gevraagd, in 2021 was dit 12.000 keer. De helft van deze assistentieverzoeken gaan over het controleren van identiteit.

Crimineel gedrag
Het gaat volgens de NS allang niet meer alleen om overlast, maar ook om crimineel gedrag. Agressie, toename van het bezit van (steek)wapens en bagagediefstal vallen onder de openbare orde en dat zijn situaties waar NS-personeel niet op kan en mag handhaven. NS zegt oog te hebben voor de beperkte mogelijkheden die de politie heeft, maar wil in overleg met ministerie, gemeente en politie over hoe samen het crimineel gedrag in het openbaar vervoer beter aangepakt kan worden.

Onzekerheden in samenleving
Veiligheid in het openbaar vervoer is nauw verbonden met ontwikkelingen in de samenleving. Na twee jaar coronamaatregelen, ging Nederland in maart 2022 ‘open’. Mensen gingen weer massaal op pad, ook met de trein. Festivals, concerten en voetbalwedstrijden zorgden voor soms uitbundige reizigers. Tegelijkertijd zag de NS andere problemen en onzekerheden groeien. Groter wordende tegenstellingen en spanningen in de samenleving, toename van migranten en een dalend vertrouwen in instanties en de overheid. Verder blijkt uit cijfers van de politie dat wapenbezit onder jongeren en het aantal incidenten met verwarde personen toeneemt.

Feiten en cijfers 2022
Afgelopen jaar zijn er binnen heel NS 965 incidenten gemeld van agressie tegen medewerkers in de zogenaamde A-categorie (meest ernstige incidenten die vallen onder het strafrecht) (2021: 744). De incidenten betroffen bedreigen medewerker (349), lichamelijk geweld (256) en bespugen (181).
In de trein waren 355 incidenten met agressie (243 in 2021). Op het station was dit aantal 605 ten opzichte van 496 incidenten in 2021. Vijf incidenten vonden elders plaats.
De meest voorkomende aanleiding was aanspreken op huisregels (529) en controle vervoersbewijs (311).
In 2022 liepen 220 NS’ers letsel op als gevolg van agressie (2021: 186). In 198 gevallen betrof het een medewerker Veiligheid & Service die in alle gevallen het letsel opliepen bij een aanhouding.
Het aantal meldingen van agressie tussen reizigers was 3.144, een stijging van 73%. (2021: 2.296). In bijna 1.700 gevallen ging het om onenigheid.