Drie vreselijke moorden waren de aanleiding voor het rapport ‘Bewaken en Beveiligen‘ van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). De impact is enorm. Het stelsel van Bewaken en Beveiligen voldoet niet en bij de uitvoering ervan zijn door het OM fouten gemaakt, erkent het OM zelf.

“In de media heb ik door mijn reactie onvoldoende recht gedaan aan het verdriet van de nabestaanden, wat me spijt”, zegt Gerrit van der Burg, voorzitter van het College van procureurs-generaal. “Het is uiterst pijnlijk om te constateren dat onze verantwoordelijkheid voor beveiliging niet heeft kunnen voorkomen dat een broer van de kroongetuige, advocaat Derk Wiersum en vertrouwenspersoon Peter R. de Vries zijn vermoord. Daarnaast is door mijn toedoen het beeld ontstaan dat het OM niet wenst te reflecteren en te leren. Ik heb daarbij niet de juiste woorden gebruikt. Dat betreur ik, want ik vond en vind dat er fouten zijn gemaakt. Het OM is zeer gemotiveerd om lessen te trekken en onderschrijft de aanbevelingen van de OVV.”

Eindverantwoordelijk
Van der Burg: “Als Collegevoorzitter ben ik eindverantwoordelijk voor het OM. Ik heb met velen binnen en buiten het OM indringend gereflecteerd op het rapport, ook over mijn rol. Met welke lessen van de OVV moeten we nu meteen aan de slag? We hebben te maken met niets ontziende criminelen, die stoppen niet. Juist dát verplicht het OM om alles wat binnen onze mogelijkheden ligt in het werk te stellen om potentiële slachtoffers te beschermen. De persoonlijke inzet van alle betrokkenen was heel hoog, maar is daarvoor niet genoeg; er moet een robuust stelsel zijn waarin alle partners met elkaar samenwerken en informatie uitwisselen, hoe ingewikkeld dat in de praktijk ook mag zijn. Ik weet dat iedereen die toentertijd betrokken was bij de opsporing, vervolging en beveiliging rond het Marengo-proces, een moeilijke taak had die naar eer en geweten is vervuld. Dat doet niets af aan de indringende bevindingen van de OVV. Het OM erkent dat fouten zijn gemaakt en neemt de aanbevelingen over. Ik moet zoals gezegd helaas vaststellen dat die boodschap door mijn woordkeus vorige week niet goed uit de verf is gekomen.”

Prioriteiten
Het Openbaar Ministerie heeft na het verschijnen van het OVV-rapport een aantal prioriteiten vastgesteld die snel opvolging krijgen.
Allereerst moet onder het gezag van het OM de uitwisseling van informatie tussen politie en OM worden verbeterd. De OVV heeft geconstateerd dat relevante informatie die bekend was bij collega”s in de opsporing niet of onvoldoende is gedeeld met collega’s die belast zijn met de beveiliging van personen.
Hierin zijn al slagen gemaakt. Zo is sinds enige tijd de praktijk dat experts en analisten van Bewaken en Beveiligen informatie ontvangen van officieren van justitie in de relevante opsporingsonderzoeken. Deze informatieuitwisseling wordt als zeer effectief ervaren, omdat relevante signalen voor het bewaken en beveiligen van te beveiligen personen kunnen worden uitgezet en opgepakt.
Dit alleen is niet afdoende. De informatiedeling kan en moet nog beter en daarom onderzoekt het OM, samen met de politie, mogelijkheden om dit proces nog beter te organiseren. Daarnaast blijft het zo dat sommige opsporingsonderzoeken moeten worden afgeschermd vanwege het risico dat personen gevaar lopen als bepaalde onderzoekinformatie in verkeerde handen valt.

Gezagsrol
Een van de aanbevelingen van de OVV is om het stelsel van Bewaken en Beveiligen (BenB) centraal op één landelijk niveau te organiseren. Dat betekent dat de gezagsrol over het stelsel BenB buiten het OM bij een andere organisatie wordt belegd. Het OM opereert nu met twee petten op, opsporing en vervolging én bewaken en beveiligen. De OVV stelt dat deze twee belangen nevengeschikt moeten zijn aan elkaar. Het OM onderschrijft dat, en staat er volledig achter om de gezagsrol over BenB elders te beleggen, zodat het stelsel een duidelijker structuur krijgt. Een structuur die er voor kan zorgen dat de weging van het opsporingsbelang en de veiligheid voor betrokkenen beter geborgd is.
Het OM zegt terdege te beseffen dat het bewaken en beveiligen niet van de een op andere dag uit handen kan geven en wil dat ook niet. Tegelijkertijd heeft het OVV-rapport laten zien dat het huidige stelsel niet volstaat. Totdat het stelsel ergens anders wordt belegd, moet en zal het OM er alles aan doen om die twee taken zo goed mogelijk te borgen en uit te voeren.

Contacten
De OVV heeft ook vastgesteld dat de contacten tussen OM-functionarissen en te beveiligen personen, niet altijd goed zijn verlopen. Het OM wil dit minder kwetsbaar en minder persoonsafhankelijk maken zodat het OM te allen tijde een professionele gesprekspartner is. Het OM gaat in deze transitiefase extra aandacht besteden aan die professionalisering en zal de collega’s die hiermee te maken hebben, ondersteunen en begeleiden, zodat de te beveiligen personen meer centraal komen te staan

Kroongetuigeregeling
De inzet van kroongetuigen is cruciaal in de aanpak van de zware georganiseerde misdaad. Hun verklaringen zijn onmisbaar om criminele kopstukken te kunnen vervolgen. Met alleen traditionele opsporing kom je er niet. De overheid mag niet zwichten voor niets ontziende criminelen en daarvoor is het noodzakelijk dat de kroongetuigeregeling in stand blijft. Mits, en daar is het OM diep van doordrongen, de beveiliging van een kroongetuige en zijn naasten gewaarborgd kan worden.
Het is al staande praktijk dat bij de voorbereiding van een kroongetuigendeal uitvoeriger naar de kring rond de kroongetuige gekeken wordt. Dit kan natuurlijk heel goed betekenen dat het OM graag een deal zou sluiten met een verdachte, maar dat er vanwege de veiligheidsrisico’s voor de persoon zelf of de kring erom heen, vanaf wordt gezien.

Urgentie
Van der Burg: “De opvolging van het OVV-rapport zal ik niet persoonlijk ter hand nemen. Onder leiding van een recent aangetreden procureur-generaal wordt met grote urgentie en nieuwe bemensing een programma gestart waarin de actiepunten verder worden uitgewerkt. Daarmee is de continuïteit na de aanstaande beëindiging van mijn laatste voorzitterstermijn gediend. De noodzaak daarvoor is hoog en die wordt ook zo gevoeld binnen het OM. Op een aantal onderdelen zal dat tijd kosten en overleg met onder andere de politie en de NCTV. Voor alle duidelijkheid: Het OM zal samen met de betrokken partners, onder leiding van de minister van Justitie en Veiligheid werken aan een nieuw stelsel Bewaken en Beveiligen waarbinnen aan ieders belangen tegemoet wordt gekomen, en waarbij de veiligheid van betrokken personen en het opsporingsbelang zorgvuldiger kunnen worden afgewogen.”