In korte tijd via sociale media mensen mobiliseren: het is inmiddels een bekend verschijnsel. De Ajax-Maccabi-rel (november 2024) ligt nog vers in het geheugen. Wat kunnen het bedrijfsleven en de overheid doen om dit soort uitwassen tegen te gaan? Daarover gaan 150 burgers met elkaar in gesprek in de burgerdialoog over online aangejaagde openbare-ordeverstoringen. Die vindt plaats in mei en juli 2025.

De Ajax-Maccabi-rel in november 2024 was niet de eerste openbare-ordeverstoring waarbij berichten op sociale media een aanjagende rol speelden. Al in 2012 veroorzaakte ‘project X’ veel opschudding. Wat toen begon als een onschuldige uitnodiging voor een verjaardagsfeestje op Facebook, mondde uit in een noodverordening, de evacuatie van een gezin en de inzet van de mobiele eenheid in de gemeente Haaren. Sindsdien zijn er meer openbare-ordeverstoringen geweest die door berichten op sociale media zijn gestart of daardoor verder zijn aangewakkerd. Hoe kan de samenleving zulke onveilige situaties tegengaan?

Ingewikkeld vraagstuk
Het antwoord op die vraag is niet zomaar te geven, weet Daniela Aben, senior beleidsmedewerker bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. “Het is een vraagstuk met veel verschillende kanten. Op sociale media heeft iedereen de vrijheid om zijn of haar mening te delen, ook anoniem; dat is een belangrijk recht. Maar het kan ook zorgen voor problemen zoals de avondklokrellen tijdens de pandemie of ongeregeldheden rond straatraces. Het dilemma is: hoe beschermen we online vrijheden, zonder dat dit leidt tot gevaarlijke situaties? Wat kunnen burgers en bedrijven doen, en wat verwacht je van de overheid? Daarover wil het ministerie van JenV in gesprek gaan met mensen uit heel Nederland.”

Willekeurige Nederlanders
Zo’n 100.000 willekeurige Nederlanders krijgen in maart een uitnodiging in de bus om zich aan te melden voor de dialoog. Uit alle aanmeldingen loot een onafhankelijk bureau 150 deelnemers, van allerlei verschillende leeftijden en achtergronden.
Daniela Aben: “Hoe meer verschillen, hoe beter. Zodat de groep een zo goed mogelijke afspiegeling vormt van de bevolking en er allemaal verschillende ideeën, meningen en ervaringen kunnen worden gedeeld en verzameld.”

Verkennen en bespreken
De burgerdialoog bestaat uit drie landelijke bijeenkomsten en een online sessie, tussen half mei en begin juli. Deelnemers hoeven vooraf geen verstand te hebben van het onderwerp. Tijdens de bijeenkomsten leren ze er meer over. Er zijn experts aanwezig; dat kunnen internetprofessionals, juristen en politie zijn, maar bijvoorbeeld ook voormalige relschoppers. Daarna gaan de deelnemers met elkaar in gesprek, onder begeleiding van ervaren gespreksleiders. Deelnemers krijgen de ruimte om zelf ook invloed uit te oefenen op het proces.

Uitkomsten en beleidsvorming
De burgerdialoog wordt begeleid door een extern adviesbureau. De uitkomsten van de dialoog worden gedeeld met de minister van Justitie en Veiligheid en met andere belanghebbenden, zodat deze meegenomen kunnen worden in beleidsvorming.
Daniela Aben: “De burgerdialoog biedt mensen de gelegenheid om invloed te hebben op belangrijke zaken die de hele samenleving aangaan. Voor de overheid is een burgerdialoog een relatief nieuwe, maar veelbelovende manier om burgers directer te betrekken bij beleidsvorming.”