Scholen hebben baat bij een herkenbaar aanspreekpunt dat hen professioneel ondersteunt in de voorbereiding op- en tijdens complexe rampen- en crisissituaties. Crisisexpert Gert-Jan Ludden ziet hierin een taak weggelegd voor de Veiligheidsregio’s. In dit artikel beschrijft hij waarom.

Onderwijsinstellingen missen regie tijdens de coronacrisis en moeten veelal handelen naar bevind van zaken. De ventilatieproblematiek is daarvan een sprekend voorbeeld. Scholen ontvangen richtlijnen van diverse instanties zoals de gemeente, de GGD, het RIVM, het ministerie van OCW en de onderwijskoepelorganisaties. Richtlijnen die veelal tegenstrijdig zijn en dat maakt het er niet gemakkelijker op. Het kan zelfs tot onzorgvuldig handelen leiden. Scholen hebben baat bij een herkenbaar aanspreekpunt dat hen professioneel ondersteunt in de voorbereiding op- en tijdens complexe rampen- en crisissituaties.

Onvoldoende basis voor complexe crisisscenario’s
De meeste scholen in het primair, voortgezet-, middelbaar- en hoger onderwijs hebben wel plannen en protocollen voor de bedrijfshulpverleningsorganisatie (brand, bommelding) en voor sociale veiligheid (pestgedrag, suïcide e.d.). Deze plannen bieden echter onvoldoende basis voor complexe crisisscenario’s zoals bijvoorbeeld een pandemie. Verder staat crisisbeheersing nog onvoldoende op de bestuurlijke agenda en schiet de kennis van verantwoordelijke functionarissen te kort. Ook wordt er nog te weinig samengewerkt met hulpdiensten en het openbaar bestuur. Een kwaliteitsimpuls is absoluut noodzakelijk.

Veiligheidsregio’s
Het zijn bij uitstek de Veiligheidsregio’s die de scholen hierbij kunnen helpen. De Veiligheidsregio is verantwoordelijk voor het integrale proces van rampenbestrijding en crisisbeheersing en dient zich daarbij te richten op de (beperkt) kwetsbare objecten in hun gezagsgebied, waaronder de scholen. De veiligheidsregio’s dienen als ketenregisseur op te treden zoals ze dat ook doen voor de zorginstellingen. Daarnaast zou het ministerie van OCW als les uit deze pandemie veel scherpere kaders en beleidsuitgangspunten moeten formuleren aan de hand waarvan scholen zich beter voorbereiden op crises. Het ministerie van OCW kan zich spiegelen aan het ministerie van VWS. Dat is al in 2008 een versterkingsprogramma crisisbeheersing voor zorginstellingen gestart en maakt daar structurele gelden voor vrij. Het programma heeft inmiddels zijn vruchten ruimschoots afgeworpen.

Professionele crisisplannen nodig
Scholen zijn te allen tijde verantwoordelijk voor kwalitatief hoogwaardig onderwijs in een zo veilig mogelijke omgeving. Scholen zullen idealiter op basis van risicoanalyses professionele crisisplannen moeten opstellen. Deze plannen moeten afgestemd zijn op de crisisplannen van de betreffende Veiligheidsregio. In dat crisisplan worden praktische zaken beschreven ten aanzien van onder andere alarmering, opschaling, leiding en coördinatie, informatiemanagement, crisiscommunicatie en nazorg. Verder dienen scholen een netwerk te onderhouden met hun publieke en private veiligheid partners. En tijdens een crisis dient er snel een crisisteam te worden samengesteld dat onder stressvolle omstandigheden als een geoliede machine moet acteren. De deskundigheid van de leden in dat crisisteam moet worden geborgd met specifieke opleidingen, trainingen en oefeningen.

Wake-up call
Crisisbeheersing in het onderwijs doe je er niet zo maar even bij en iets dat je zelden doet, doe je zelden goed. Het is tijd voor een ‘wake-up call’. De coronacrisis heeft onmiskenbaar aangetoond hoe belangrijk dit is. Onderwijssector, ministerie van OCW en veiligheidsregio’s aarzel niet, wees proactief en verbeter uw crisismanagement aan de hand van de recent geleerde lessen. De leerlingen, leerkrachten en ouders rekenen op u!

Gert-Jan Ludden