Zogenoemde poortwachters als banken, verzekeraars, makelaars, trustkantoren, notarissen en ondernemers willen dat er een nationaal coördinator vanuit de overheid komt, die de regierol op zich gaat nemen bij de bestrijding van witwassen. Ook willen zij een onderling waarschuwingssysteem om criminelen te weren.

Deze en andere voorstellen doen de poortwachters in het rapport ‘Krachten gebundeld, naar een effectievere en efficiëntere invulling van de poortwachtersrol in Nederland’. Zo willen zij de aanpak van witwassen, terrorismefinanciering en naleving van sancties fors verbeteren. Het rapport is gericht op een onderlinge (publiek en private) samenwerking, gaat in op wat poortwachters zelf kunnen doen en waar zij ondersteuning van de overheid nodig hebben. Daarnaast willen de partijen dat bonafide cliënten zo min mogelijk last hebben van alle anti-witwasmaatregelen en sanctiecontroles die poortwachters verplicht moeten uitvoeren en waarvan de hoge kosten nu doorberekend moeten worden in de dienstverlening.

Knelpunten en belemmeringen
De verschillende poortwachters zijn NVB (banken), Verbond van Verzekeraars, KNB (notarissen), Holland Quaestor (trustkantoren) en NVM en VBO (makelaars en taxateurs. Samen met VNO-NCW en MKB-Nederland hebben zij KPMG opdracht gegeven om te onderzoeken hoe zij vanuit hun poortwachtersrol zo effectief en efficiënt mogelijk kunnen bijdragen aan het bestrijden van witwassen en terrorisme en aan het naleven van de Sanctiewet.
De poortwachters zeggen in de praktijk nogal wat knelpunten en belemmeringen te ervaren bij het uitvoeren van hun wettelijke taken. Zo missen ze ondersteuning, duidelijke sturing en prioritering vanuit de overheid, hebben ze te maken met conflicterende wet- en regelgeving en lopen zij het risico hard te worden aangepakt als ze volgens diezelfde overheid hun rol in niet goed genoeg vervullen. Zo hebben enkele banken boetes van honderden miljoenen euro’s moeten betalen.

Hinderlijke gevolgen
Om het risico van een boete te verminderen, doen de organisaties vaak meer dan vereist wordt. Het draait dan uit op het rule-based invullen van risicogebaseerde normen of een compliance-gerichte naleving, wat hinderlijke gevolgen heeft voor cliënten. Die krijgen bijvoorbeeld te maken met herhaalde, disproportionele verzoeken om informatie en documentatie, hogere kosten en langere doorlooptijden. Het gebeurt zelfs dat particulieren of bedrijven met verhoogde integriteitsrisico’s te maken krijgen met een weigering of beperking van de (financiële) dienstverlening. Het gaat dan bijvoorbeeld om sectoren waar noodzakelijkerwijs veel contant geld wordt gebruikt, zoals in het toerisme.

Waarschuwingssysteem en informatiedeling
Met meer (onderlinge) samenwerking, de inzet van technologie en centrale sturing vanuit de overheid verwachten de poortwachters forse stappen voorwaarts te kunnen zetten. Ze pleiten onder andere voor een onderling waarschuwingssysteem, zoals de banken en verzekeraars dat al gebruiken tegen fraude. Ook willen zij een systeem voor onderlinge informatiedeling tussen de sectoren, zodat het mensen met kwade bedoelingen een stuk lastiger kan worden gemaakt om gebruik te maken van financiële dienstverleners. Nog een voordeel van informatiedeling is dat bonafide cliënten niet langer bij een groot aantal dienstverleners dezelfde gegevens hoeven aan te leveren om te bewijzen dat zij te goeder trouw zijn. De poortwachters realiseren zich dat er een spanningsveld is tussen informatiedeling en bescherming van de privacy en willen hierover in gesprek gaan met de Autoriteit Persoonsgegevens.

Nationaal coördinator
De poortwachters willen dat de overheid een nationaal coördinator benoemd, die de regie pakt in de nationale anti-witwasaanpak. Die aanpak is nu nog te gefragmenteerd en te weinig gebaseerd op daadwerkelijke risico’s. De private partijen willen een ondersteunende overheid, die met één stem spreekt, belemmeringen wegneemt en inzet op meer structurele publiek-private samenwerking om criminaliteit te bestrijden. De poortwachters zeggen nu al een geweldige inspanning te leveren om alle mogelijke risico’s op witwassen tegen te gaan. Maar ze constateren ook dat de inspanningen van de overheid daarmee geen gelijke tred houden. Effectieve criminaliteitsbestrijding is volgens hen alleen mogelijk als ook de overheid extra investeert om meldingen nader onder de loep te nemen, de criminelen daadwerkelijk op te pakken en de resultaten terug te koppelen aan de poortwachters. De poortwachters vinden nu dat zij onvoldoende in staat zijn om efficiënt en effectief hun werk te doen. Bonafide cliënten lijden hieronder en criminelen kunnen vrijwel ongestoord hun gang gaan via ondergrondse bankiers. Het nieuwe kabinet heeft volgens hen de belangrijke taak de regie te pakken zodat poortwachters criminelen kunnen tegenhouden, zonder dat ondernemers en burgers daar onnodig last van hebben.