In het jaarverslag over 2020 klaagt de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) opnieuw over fouten in verzoeken van de inlichtingendiensten om bepaalde methodes te mogen toepassen. Daardoor kan bijvoorbeeld afluisteren op onrechtmatige wijze plaatsvinden, ondanks dat toestemming is verleend.

Als de inlichtingen- en veiligheidsdiensten AIVD en MIVD bepaalde bijzondere bevoegdheden willen inzetten dienen ze een verzoek in bij respectievelijk de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Defensie. Als de minister toestemming verleent, toetst de TIB daarna of die toestemming rechtmatig is verleend. In de praktijk toetst de TIB dus de inhoud van het verzoek dat al door de minister is goedgekeurd. De rechtmatigheidstoets van de TIB is bindend, dus bij een positief oordeel kan de bevoegdheid worden ingezet.

Onvolledig of onjuist
Het is dan wel de bedoeling dat het verzoek inhoudelijk klopt en dat men bijvoorbeeld niet toestemming vraagt voor het afluisteren van één telefoonlijn en dat vervolgens de hele wijk wordt afgeluisterd. En op dat gebied gaat het volgens de TIB nog te vaak mis. Het verzoek is dan onvolledig of zelfs onjuist. Volgens TIB-voorzitter Mariëtte Moussault gaat het daarbij om ernstige zaken. Zo bleek een ’telefoontap’ in werkelijkheid een hack-operatie. Ook gebeurt het dat conform het verzoek wordt gehandeld, maar dat men geen nieuw verzoek indient als bij het uitblijven van resultaat een stap verder wordt gegaan. Volgens AIVD-directeur Erik Akerboom gebeurt dit nooit met opzet, maar omdat onderzoeken vaak erg complex zijn en snel uitgevoerd moeten worden. Moussault begrijpt dat dit een reden kan zijn, maar vindt dat het wel te vaak gebeurt.

2165 verzoeken
Akerboom zegt aan verbetering te werken, maar dat hij voor een goede uitvoering mensen tekort komt. Iedere week gaan zestig tot zeventig dossiers naar de ministers en het kost veel tijd om die samen te stellen. Vooral omdat informatie binnen de diensten nauwelijks gedeeld wordt, zodat medewerkers niet meer weten dan voor hun taak noodzakelijk is.
In de periode van april tot en met december 2020 toetste de TIB 2165 verzoeken van de AIVD en MIVD. Dat was een toename van 22,6 procent ten opzichte van het vorige verslagjaar. Daarmee komt ook de capaciteit van de toezichthouder verder onder druk te staan.
Van de verzoeken van de MIVD bleek na toetsing dat de minister hier in 8,1 procent van de gevallen geen toestemming voor had mogen verlenen. Bij de AIVD lag dat percentage op 1,9 procent. De TIB denkt dat de percentages hoger hadden gelegen, als de verzoeken allemaal correct waren geweest. Fouten kwamen aan het licht wanneer de toezichthouder nadere vragen stelde over de verzoeken. De toezichthouder verwacht van de AIVD en de MIVD in 2021 betekenisvolle stappen om deze situatie niet langer te laten voortduren. Bij de ministers is een verzoek ingediend om met duidelijkere regels te komen over wat met name rond bulkhacks al of niet is toegestaan.