Het toezicht op de geheime diensten AIVD en MIVD loopt groot gevaar door ernstige tekorten bij de toezichthouder, de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). De CTIVD heeft geen werkplek en kampt met een chronisch tekort aan personeel, waardoor de organisatie haar taken nauwelijks kan uitvoeren. De toezichthouder wordt nu zelfs gehuisvest bij de AIVD, een van de diensten die gecontroleerd moet worden, zo schrijft het AD.

Met de nieuwe wet die op 1 juli in werking treedt, krijgen de AIVD en MIVD meer bevoegdheden om af te luisteren en te hacken. Dit vergroot de noodzaak voor streng en effectief toezicht. Minister Hugo de Jonge had tijdens de parlementaire behandeling van de wet beloofd dat het toezicht fors zou worden uitgebreid. Toch blijkt uit het recent gepubliceerde jaarverslag van de CTIVD dat van de toegezegde 10 fte niets is waargemaakt en dat er geen werkruimte beschikbaar is.
Volgens directeur Kristel Koese van de CTIVD spelen deze problemen al twee jaar. “Het veranderen van de wet betekent extra taken, waarvoor extra mensen nodig zijn. Maar zonder werkplekken kan ik die mensen niet aannemen. Geen van de tien vacatures is ingevuld. We zijn simpelweg niet klaar om toezicht te houden.”
Het ministerie van Binnenlandse Zaken stelde onlangs voor om de CTIVD tijdelijk onder te brengen bij de AIVD in Zoetermeer. Dit betekent dat de toezichthouder in hetzelfde gebouw komt als de dienst die zij moet controleren. “Dat verhoudt zich totaal niet tot onze rol”, zegt Koese.

Verandering van toezicht
Met de nieuwe wet wordt de rol van de CTIVD belangrijker dan ooit. Voorheen controleerde de toezichthouder achteraf of operaties van de diensten in orde waren. Vanaf 1 juli moet de CTIVD tijdens en achteraf toezicht houden, vooral omdat de diensten straks internetverkeer mogen verkennen, wat ook het verkeer van miljoenen Nederlanders omvat. Privacywaakhonden hebben herhaaldelijk bezwaar gemaakt tegen deze sleepnetmethode, maar de Tweede Kamer ging akkoord op basis van kabinetsbeloftes dat de gegevens van Nederlanders veilig zouden blijven.
Voormalig toezichthouder Bert Hubert is scherp in zijn kritiek. Hij vindt dat betrokkenen zich ‘kapot moeten schamen’ en vergelijkt de situatie met Hongarije, waar een gebrek aan toezicht ook een probleem is. “Iedereen zag dit allang aankomen en dat maakt het des te erger dat er nu nog niets geregeld is”, aldus Hubert. Hij roept het nieuwe kabinet op om de invoering van de nieuwe wet uit te stellen totdat het toezicht op orde is.

Reactie van ministeries
De ministeries van Binnenlandse Zaken, Algemene Zaken en Defensie erkennen de zorgen van de CTIVD en laten weten in gesprek te blijven met betrokkenen. Binnenkort zullen zij de Tweede Kamer informeren over de stand van zaken. De huidige situatie benadrukt de dringende noodzaak om de toezichthoudende functies van de CTIVD adequaat te ondersteunen, zodat zij effectief toezicht kunnen houden op de machtige inlichtingen- en veiligheidsdiensten van Nederland.