Vandaag vergadert de Tweede Kamer over de nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Als ingestemd wordt met deze wet, krijgen de inlichtingendiensten AIVD en MIVD aanzienlijk meer bevoegdheden. De vraag blijft dan wie de inlichtingendiensten controleert. Gaan zij ook economische spionage bedrijven?

De huidige wet is uit 2002 en is volgens de inlichtingendiensten vooral in technisch opzicht achterhaald. Zo zouden er te weinig mogelijkheden zijn om internetverkeer af te tappen. Dit mag wel, maar alleen op zo’n manier dat bij één bepaalde persoon de kabel wordt afgetapt. Dat is niet meer van deze tijd. De inlichtingendiensten werken liever met digitale sleepnetten. Ze vangen dan grote hoeveelheden informatie op, waarin naar verdachte woorden wordt gezocht. Ook zou bijvoorbeeld alle communicatie tussen Nederland en Syrië kunnen worden opgevangen en onderzocht. Dit heet bulkinterceptie.
Sinds de onthullingen van Edward Snowden in 2013 zijn critici op hun hoede. De klokkenluider en voormalig medewerker van de CIA maakte openbaar hoe de Amerikaanse NSA op grote schaal informatie binnensleepte en liet zien dat de overheid alles behalve heilig is. Daarom moest minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken wel water bij de wijn doen. In plaats van dat het ministerie toestemming geeft om informatie te verzamelen, gaat dat door een onafhankelijke commissie gebeuren. In deze zogenaamde ‘Toetsingscommissie inzet bevoegdheden’ (TIB) zitten twee oud-rechters en een inhoudelijk deskundige.

Bewaren
Critici zijn niet onder de indruk van de TIB. Volgens de Raad van State en de Autoriteit Persoonsgegevens stelt een dergelijke controle weinig voor. Er zijn twijfels of de drie personen het wel durven op te nemen tegen de AIVD en de MIVD. Er is ook nog de CTIVD (Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten) die controleert of de inlichtingendiensten zich aan de wet houden. Die zou door de TIB buitenspel worden gezet.
Ook is er kritiek op het feit dat de AIVD en MIVD bulkgegevens drie jaar mogen bewaren. Het gaat hier tenslotte grotendeels om data van personen die nergens van verdacht worden, maar die net op het verkeerde moment een mailtje hebben verstuurd. Plassterk denkt er anders over. Een onschuldige kan terrorist worden en dan is het volgens hem toch wel handig om de gegevens nog achter de hand te hebben. De Raad van State vindt dit geen goede zaak. Zeker niet omdat de ‘bulk’ gedeeld wordt met buitenlandse inlichtingendiensten, waardoor Nederlanders in het buitenland in de problemen kunnen komen, alleen omdat hun gegevens bekend zijn.

Partijen
De meeste politieke partijen zijn voorstander van de nieuwe wet. Alleen D66 en GroenLinks vinden de nieuwe bevoegdheden te ver gaan. Het voorstel is om de bulk sneller te filteren, zodat gegevens van onschuldige personen eerder vernietigd worden. In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië zijn de bevoegdheden van de inlichtingendiensten overigens al veel ruimer dan in Nederland. Dat blijft zo als de nieuwe wet van kracht is. In Nederland wordt volgens sommige onderzoekers wel meer getapt. Ook wordt breder gebruik gemaakt van beelden van bewakingscamera’s. Het met een digitaal sleepnet zoeken naar verdachte informatie is nu nog niet mogelijk. Er zullen aanpassingen nodig zijn in de telecomnetwerken. De overheid betaalt hiervan de kosten. Verder zijn er enkele niet-technische veranderingen. Zo mogen ambtenaren eerder onder een valse naam gaan werken om makkelijker in bepaalde kringen te kunnen infiltreren.