Recente bevindingen tonen aan dat Nederlanders steeds ruimer interpreteren wat onder de term ‘geweld’ valt. Hoewel de definitie van geweld op het eerste gezicht helder lijkt, suggereren tussenresultaten van het onderzoek van Jolien van Breen van de Universiteit van Leiden dat gebeurtenissen in steeds bredere zin als gewelddadig worden beschouwd.

In eerste instantie wordt ‘geweld’ geassocieerd met duidelijke voorbeelden zoals moord, doodslag en oorlogen. Maar wat als een oudere vrouw op straat wordt uitgescholden? Wordt dat ook beschouwd als gewelddadig gedrag? Jolien van Breen onderzoekt hoe onze samenleving ‘geweld’ percipieert. De voorlopige resultaten wijzen erop dat Nederlanders steeds ruimer denken over wat onder deze term valt. Ze richten zich vooral op het slachtoffer: wanneer dit individu deel uitmaakt van een kwetsbare groep, wordt vaker een connectie gelegd met geweld. Dit is een van de tussenresultaten na een half jaar onderzoek in het kader van een nieuw NWO-project over de maatschappelijke perceptie van geweld.

Diverse scenario’s
Van Breen onderzoekt de perceptie van het begrip geweld op twee manieren. Ten eerste door middel van het doorzoeken en analyseren van 80.000 Nederlandse krantenartikelen van de afgelopen tien jaar met behulp van kunstmatige intelligentie, om te bepalen in welke contexten het woord ‘geweld’ wordt gebruikt. Ten tweede wordt er een experiment uitgevoerd onder de Nederlandse bevolking, waarbij de onderzoekers kijken naar de criteria die mensen hanteren om te beoordelen of een bepaald incident als gewelddadig wordt beschouwd. “Mensen krijgen korte beschrijvingen van incidenten voorgelegd en moeten bepalen in hoeverre ze dat als een vorm van geweld zien,” legt Van Breen uit. “Het draait daarbij telkens om hetzelfde scenario, maar met één detail dat verandert. Heeft die verandering invloed op de mate waarin mensen het incident als gewelddadig beoordelen?”

Geweld en sociale ongelijkheid
“We gebruiken bijvoorbeeld een scenario waarin iemand wordt mishandeld, waarbij het verschil zit in of het slachtoffer zware of lichte verwondingen oploopt. Of een scenario waarin iemand wordt mishandeld, maar het verschil zit in of het slachtoffer een man of vrouw is. Of het slachtoffer is een oudere persoon, terwijl de leeftijd van de persoon niet wordt vermeld. En al deze kleine veranderingen hebben invloed op hoe mensen uiteindelijk dat scenario beoordelen.”
De eerste bevindingen – nog niet gepubliceerd in een wetenschappelijk artikel – suggereren dat Nederlanders vaker een connectie leggen tussen geweld en sociale ongelijkheid. Hierbij speelt de beschrijving van het slachtoffer een cruciale rol. Wanneer het slachtoffer een vrouw is of behoort tot een kwetsbare groep, wordt vaker een verband gelegd met geweld.
Het onderzoeksproject bevindt zich nu op de helft en begin volgend jaar zal er nog meer data worden verzameld. Van Breen hoopt in een latere fase het onderzoek uit te breiden. “In dit onderzoek richten we ons specifiek op veranderingen in ons denken over het concept van geweld. Het idee is dat dit verband houdt met verschuivingen in sociale normen en maatschappelijke ontwikkelingen. Maar deze relatie hebben we nog niet expliciet kunnen vaststellen. Daar wil ik verder onderzoek naar doen.”