Het kabinet vindt dat Big Data kansen biedt om de veiligheid in Nederland te bevorderen. Het gebruik van big data analyses kan bijdragen aan een efficiënter en effectiever gebruik van gegevens door politie en justitie, bijvoorbeeld om preventief op te kunnen treden.

Het kabinet heeft oog voor de risico’s die met het gebruik van Big Data gepaard gaan. Daarom gaat het kabinet onder meer onderzoeken of de wettelijke basis voor het uitvoeren en gebruik van data-analyses moet worden versterkt, met inbegrip van de waarborgen die daarbij moeten worden gehanteerd. Dat staat in de kabinetsreactie op het WRR-rapport ‘Big Data in een vrije en veilige samenleving’, waar de ministerraad op voorstel van minister Van der Steur van Veiligheid en Justitie mee heeft ingestemd.

Veiligheid en Big Data
Big Data kan op verschillende manieren bijdragen aan het bevorderen van de veiligheid in Nederland. Er kunnen bijvoorbeeld inschattingen worden gemaakt van risico’s waartegen preventief kan worden opgetreden. Ook kunnen modus operandi van criminelen inzichtelijk worden gemaakt. Gebruik van Big Data is onmisbaar bij de bestrijding van online criminaliteit. Het kabinet wil voldoende ruimte creëren om de toegevoegde waarde van Big Data verder te verkennen en er verder mee te experimenteren. Dat zal met voldoende waarborgen worden omkleed, die zorgen dat de bescherming van de privacy en persoonsgegevens, het verbod op discriminatie, transparantie en betrouwbaarheid van de data en de analysemethode centraal staan.

Verzamelen, analyse en gebruik
Het kabinet is met de WRR van mening dat de regels die gelden voor het verzamelen van data voldoende zijn om privacy voor burgers te waarborgen. Het kabinet zet daarom in op versterking van de regulering van de fases daarna, waarin de analyse en het gebruik van Big Data plaatsvinden. Veel daarvan ligt al besloten in de Algemene Verordening Gegevensbescherming en de Richtlijn gegevensbescherming opsporing en vervolging. Het kabinet zal bezien of de wettelijke basis voor het uitvoeren en gebruiken van data-analyses versterking nodig heeft en kijkt daarbij ook naar de waarborgen die daarbij gehanteerd moeten worden.

Transparantie
Het kabinet vindt dat de transparantie rond gegevensverwerking waar mogelijk moet worden vergroot. Dat gaat bijvoorbeeld om transparantie van toelaatbare foutmarges, informatie aan burgers over de gehanteerde logica achter Big Data processen en informatie over het doel van Big Data analyses en de daarvoor gebruikte databestanden. Dat geldt niet als transparantie leidt tot een nadelige invloed op de effectiviteit van het gebruik van Big Data. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn als bij bestrijding van criminaliteit risicoselectiecriteria openbaar worden gemaakt.

Toezicht en rechterlijke toets
De toegenomen mogelijkheden om data en persoonsgegevens te verzamelen vragen om een versteviging van het toezicht. Het ministerie van Veiligheid en Justitie en de Autoriteit Persoonsgegevens zijn daarom een traject gestart dat de consequenties in kaart brengt van de versterking van bevoegdheden in de regelgeving voor de capaciteit en het budget van de Autoriteit Persoonsgegevens.
Het kabinet zal daarnaast onderzoeken of uitbreiding van de mogelijkheden voor burgers en belangenorganisaties om toepassingen van Big Data door de rechter te laten toetsen mogelijk en wenselijk is. Daarbij zal worden onderzocht hoe voor toezicht en rechterlijke toetsing voldoende inzicht kan worden gegeven in gebruikte algoritmen en analysemethoden, met name voor situaties waarin besluitvorming op basis van een Big Data analyse rechtsgevolgen of anderszins een aanmerkelijke impact op burgers heeft.

Menselijke tussenkomst
Er geldt al een verbod op geautomatiseerde besluitvorming waaraan rechtsgevolgen zijn verbonden of die mensen op een andere manier aanmerkelijk kan treffen. In die gevallen is menselijke tussenkomst voor het nemen van een besluit vereist. Het kabinet wil onderzoeken of er buiten situaties waarvoor dat verbod geldt, nog andere situaties zijn waarin Big Data toepassingen een aanmerkelijk impact op burgers kunnen hebben. In die situaties zou ook een vorm van menselijke goedkeuring van de analyse of weging van de uitkomst daarvan noodzakelijk kunnen zijn, voordat op basis van deze analyse tot een beslissing wordt gekomen. Er moet worden gewaakt voor semi-automatische besluitvorming in de vorm van ‘Computer says no’.

Big Data en privacy
Het kabinet hecht er sterk aan dat burgers vertrouwen hebben in de manier waarop de mogelijkheden van Big Data door de overheid worden toegepast. Bescherming van de privacy bij Big Data is daarbij niet alleen een individueel grondrecht, maar ook een collectieve waarde die op collectief niveau behartigd moet worden. Daarom wil het kabinet de dialoog met organisaties die het privacy belang behartigen verstevigen.