In de regio Twente zijn in 2017-2019 bij 22 zorgorganisaties in Twente feiten van ondermijnende criminaliteit geconstateerd. Dat blijk uit onderzoek door het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) en het Regionale Informatie en Expertise Centrum Oost Nederland naar verwevenheid tussen criminaliteit en zorg.

Bij de casuïstiek bestaan duidelijke indicaties voor ondermijnende criminaliteit. Er is bijvoorbeeld bewijs dat personen die betrokken zijn bij een zorgorganisatie zich in een crimineel netwerk begeven en/of dat bij hen een hennepkwekerij is aangetroffen. Het betreffen deels wel en deels (nog) geen strafrechtelijk bewezen feiten.

Hennepteelt
Bij de zorgorganisaties zijn diverse vormen van ondermijnende criminaliteit geconstateerd. Het merendeel wordt in verband gebracht met hennepteelt. Van de vijftien organisaties die worden gelinkt aan hennepteelt, zijn bij zes organisaties tevens andere vormen van criminaliteit geconstateerd. Hierbij gaat het om witwassen, belastingfraude, uitkeringsfraude, illegaal gokken, het faciliteren van criminele activiteiten en seksuele uitbuiting van cliënten. Bij de overige zeven zorgorganisaties zijn andere delicten dan hennepteelt geconstateerd, namelijk uitkeringsfraude, mensensmokkel, belastingfraude, bezit en verkoop van illegale wapens, illegaal gokken en lidmaatschap van een Outlaw Motorcycle Gang (OMG).

Volgtijdelijkheid en motieven
Respondenten zien dat de van criminaliteit verdachte personen veelal afkomstig zijn uit criminele netwerken die zich bezighouden met georganiseerde criminaliteit, zoals drugscriminaliteit. Uit gehouden interviews komt het beeld naar voren dat het gaat om personen die al crimineel actief zijn en daarna ook in de zorg actief worden. Op voorhand is het waarschijnlijk niet de intentie om goede zorg te verlenen vanuit het belang van de cliënt. Het wordt vooral gezien als eenvoudige extra inkomstenbron naast de inkomsten uit de drugscriminaliteit, waarbij de pakkans en straffen laag zijn.

Belemmerende factoren en verbeterpunten
Uit de interviews is een aantal belemmerende factoren naar voren gekomen, die bijdragen aan het (voort)bestaan van de problematiek. Zo is toetreding tot de zorgmarkt voor malafide zorgorganisaties relatief eenvoudig door lage drempels en onvoldoende barrières. Aan de voorkant worden te weinig kwaliteitseisen gesteld, voor met name pgb-aanbieders. Ook zijn toezicht en opsporing op zorgaanbieders onvoldoende efficiënt. Dit komt met name door de zware bewijslast en doordat partijen te weinig financiële middelen en capaciteit hiervoor hebben. Daarnaast hebben bijvoorbeeld gemeenten te weinig bevoegdheden om  toezicht uit te voeren op ondermijnende criminaliteit, dit moet overgedragen worden aan politie en justitie.

Onvoldoende samenwerking
De problematiek staat volgens het IKZ niet voldoende op de agenda en bij sommige partijen met een preventie-, toezicht- en/of controletaak is onvoldoende expertise om de problematiek te herkennen en aan te pakken. Ook ervaren de partijen soms een bemoeilijkte en/of onvoldoende integrale samenwerking.
Uit het onderzoek blijkt dat vermoedelijk meer zorgaanbieders verwevenheid met ondermijnende criminaliteit hebben dan nu wordt gezien. Door het creëren van meer bewustwording van het verschijnsel van criminele zorgaanbieders, effectievere screening aan de voorkant, het inrichten van een eenduidige en centrale werkwijze in de aanpak en een betere informatie-uitwisseling en samenwerking tussen betrokken actoren, kan volgens de geïnterviewden meer problematiek zichtbaar worden en aangepakt worden.

Voor de managementsamenvatting klik hier

Voor het volledige rapport klik hier