Bij een aantal uitvoeringsorganisaties in het werkveld van justitie en veiligheid is de druk zo hoog dat het veilig maken en houden van de samenleving in de knel kan komen. De Inspectie Justitie en Veiligheid signaleert deze tendens in haar Jaarbericht 2020 waarin zij terugblikt op rode draden uit haar onderzoeken van vorig jaar.

Het gaat bijvoorbeeld om de politie en om organisaties in de jeugdzorg en de forensische zorg. De druk loopt daar op doordat sommige sectoren al jaren tekorten aan personeel en aan middelen hebben. De jeugdzorg kent daardoor lange wachtlijsten. In de forensische zorg is het tbs-systeem bijna verstopt. Sommige taken kosten uitvoeringsorganisaties zo veel tijd dat andere taken er bij in dreigen te schieten. De Inspectie JenV zag dit in haar onderzoek naar handhaving door de politie. Wijkagenten zijn druk met noodhulp verlenen en het opvangen van verwarde personen. Zij komen daardoor nauwelijks toe aan het leggen van contacten in hun wijk. Terwijl die nodig zijn om te weten wat er speelt en om te kunnen ingrijpen voordat zaken uit de hand lopen.

Uitvoering in de knel
Inspecteur-generaal Henk Korvinus van de Inspectie JenV: “De hoge druk die uitvoeringsorganisaties breed in Nederland ervaren, herkennen wij in het justitiedomein. We tonen via ons toezicht aan waar risico’s liggen en hoe de uitvoering in de knel komt of dreigt te komen. Via onze aanbevelingen geven we handvatten om werkwijzen te verbeteren. We zien dat uitvoeringsorganisaties hard werken om hun taak uit te voeren. Ze spannen zich flink in om de druk te verlagen. Daarvoor hebben ze echter steun nodig van opdrachtgevers en beleidsmakers. De Inspectie JenV vraagt terughoudendheid om nog te grote ambities te stapelen op de uitvoeringsorganisaties. Zij moeten eerst hun gewone werkzaamheden op orde hebben. Zodat zij bijvoorbeeld jeugdigen met ernstige problemen goed kunnen helpen en problemen in wijken tijdig signaleren. Ze staan al lang onder druk en het gevaar is dat ze te lang overvraagd worden. De Inspectie JenV acht het een groot risico als uitvoeringsorganisaties worden gekort op hun budget en tegelijkertijd toch uitgebreidere of extra opdrachten worden gegeven.”

Tekortschieten
Uit de onderzoeken bleek in 2020 verder dat bij uitvoeringsorganisaties voorbereiding, de samenwerking en/of de aandacht voor risico- en kwaliteitsmanagement regelmatig tekortschieten. De Inspectie JenV meldde dat onder meer in rapporten over de uitval van het noodnummer 112 en de ontvluchting uit Forensisch Psychiatrisch Centrum de Kijvelanden.
De coronapandemie zorgde en zorgt ervoor dat een deel van het inspectiewerk ‘digitaler’ is geworden. Interviews gaan veelal via het beeldscherm of telefonisch, minder in persoon. Locatiebezoeken vinden altijd binnen de coronaregels plaats.

Burgers betrekken
De Inspectie JenV neemt voor haar toezicht in 2021-2024 de rode draden uit eerdere onderzoeken mee. Uitvoeringsorganisaties in het justitiedomein werken volgens haar hard om de samenleving zo veilig mogelijk te maken en te houden. De Inspectie JenV gaat nadrukkelijker bezien wat dat oplevert voor burgers. Zij wil die meer betrekken bij haar onderzoeken. Ook wil zij bijdragen aan de samenwerking tussen organisaties door na te gaan of zij hun informatie delen. Zij wil de veerkracht en weerbaarheid van organisaties stimuleren en hun lerend vermogen bevorderen. Hiervoor wil de Inspectie JenV de uitvoering meer in beeld krijgen door informatie op te vragen die helpt bij het vroegtijdig signaleren van risico’s. Dan gaat het onder meer om incidentmeldingen en het interne toezicht bij uitvoeringsorganisaties.

De Inspectie JenV was vorig jaar zelf onderwerp van onderzoek omdat haar onafhankelijkheid ter discussie stond. Onderzoeksdienst Auditdienst Rijk (ADR) kon echter niet vaststellen dat sprake was geweest van ongeoorloofde beïnvloeding, bleek dit jaar. Wel zouden vier onderzochte rapporten minder kritisch zijn door interventies met een schijn van beïnvloeding. De Inspectie JenV gebruikt de ADR-aanbevelingen om haar werkwijze te verbeteren.