De Nationale ombudsman wil dat het Openbaar Ministerie (OM) meer oog heeft voor slachtoffers als het strafzaken zelf afhandelt. Bij zaken die niet voor de rechter komen, wordt namelijk te weinig rekening gehouden met de belangen van slachtoffers. De toegang tot recht staat daarmee voor hen onder druk.

Dit schrijft de Nationale Ombudsman, Reinier van Zutphen, in een brief aan de demissionaire ministers Grapperhaus en Dekker. Het OM kan voor veel voorkomende strafbare feiten zelf een straf opleggen met het geven van een zogenoemde strafbeschikking. Het OM kan iemand niet tot gevangenisstraf veroordelen, maar wel tot bijvoorbeeld een geldboete, taakstraf of schadevergoeding. Slachtoffers worden bij zo’n strafbeschikking onvoldoende betrokken. Zo zijn ze slechter af dan wanneer een zaak wel voor de rechter komt, aldus Van Zutphen.

Positie van het slachtoffer
De ombudsman wil daarom dat het OM, wanneer het zaken zelf afhandelt, meer rekening houdt met de positie van het slachtoffer. De wetgever moet de belangen van het slachtoffer voldoende waarborgen in regelgeving. Onlangs schreven de ministers aan de Tweede Kamer dat zij geen aanleiding zien om te onderzoeken hoe meer recht kan worden gedaan aan slachtoffers in deze zaken. De ombudsman schrijft in zijn brief dat hij wel degelijk een reden ziet om regelgeving en praktijk op dit punt tegen het licht te houden.

Stem in het strafproces
Bij strafzaken die voor de rechter komen is wél ruimte voor het slachtoffer. Die heeft letterlijk een stem in het strafproces. Dat kan bijdragen aan het herstel van emotionele schade. Ook krijgt het slachtoffer zo de gelegenheid om zaken toe te lichten, zoals een verzoek om schadevergoeding. De laatste jaren is de positie van slachtoffers, in zaken die voor de rechter komen, in de wetgeving versterkt. Maar bij de strafbeschikking blijft dat achter. De focus rondom de strafbeschikking ligt vooral op een efficiënte afhandeling en niet op de belangen van slachtoffers. Dat is niet behoorlijk, vindt de ombudsman.

Aandacht voor slachtoffers
Slachtofferhulp Nederland en slachtofferadvocaten spraken eerder ook hun zorgen uit tegen de ombudsman. Zij constateren dat het OM, mede als gevolg van coronamaatregelen, steeds meer en ook zwaardere zaken zelf afhandelt. Voorbeelden zijn bedreiging met een mes, stalking en zedenzaken, dus zaken die een zware impact hebben op de slachtoffers. In die gevallen heeft een slachtoffer wettelijk het recht om te spreken, alleen is dat bij een beschikking door het OM niet mogelijk. Het slachtoffer kan ook niet bij de zitting aanwezig zijn om te horen hoe de verdachte ter verantwoording wordt geroepen en hoe de officier van justitie de belangen van het slachtoffer behartigt, terwijl dat kan bijdragen aan de traumaverwerking. Het slachtoffer krijgt nu alleen vooraf een wensenformulier toegestuurd, waarop het kan aangeven of het bijvoorbeeld een schadevergoeding of spreekrecht wil. Dat laatste verzoek wordt zelden ingewilligd, omdat de zaak dan alsnog voor de rechter moet komen. Daarom is het dus des te meer van belang dat het OM aandacht heeft voor slachtoffers, zegt de Nationale ombudsman.