Minister Weerwind van Rechtsbescherming wil paal en perk stellen aan voortgezet crimineel handelen tijdens detentie en berechting. Dat schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer. Georganiseerde criminaliteit moet volgens de minister georganiseerd bestreden worden. Ook als de criminelen gevangen zitten.

Het feit dat een buitencategorie ‘zware’ criminelen continu naar mogelijkheden zoekt om ook tijdens detentie hun criminele activiteiten voort te zetten, zorgt voor een breed gedragen gevoel van ernst en urgentie, schrijft de minister aan de Tweede Kamer. Georganiseerde criminaliteit moet volgens hem georganiseerd bestreden worden. Politie, Openbaar Ministerie (OM), de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), de Raad voor de rechtspraak en de Nederlandse orde van advocaten (NOvA) werken, ieder vanuit diens eigen rol en verantwoordelijkheid via de Taskforce Aanpak georganiseerde criminaliteit tijdens berechting en detentie samen om deze vorm van criminaliteit het hoofd te bieden. Deze samenwerking heeft geleid tot de start van de bouw van een videovoorziening in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI), strenger toezicht en meer oog voor de kwetsbare positie van bijzondere doelgroepen, zoals medewerkers van DJI en de advocatuur.

Fysieke maatregelen
Er worden vier justitiële complexen gerealiseerd. In deze hoogbeveiligde locaties komen detentie en berechting samen zodat vervoersbewegingen van gedetineerden met een hoog of extreem vlucht- en maatschappelijk risico tot een minimum worden beperkt. Gedetineerden kunnen daar voor kortere of langere tijd verblijven.
Afhankelijk van de risicofactoren kan berechting van gedetineerden fysiek of via een videoverbinding plaatsvinden. Een van de complexen is op Schiphol. Dit wordt dit jaar uitgebreid met zes extra beveiligde overnachtingscellen, zodat gedetineerden met een hoog of extreem vlucht- en maatschappelijk risico hier tijdens meerdaagse aaneengesloten zittingen veilig kunnen overnachten. In Vlissingen wordt een geheel nieuw complex gerealiseerd. De ingebruikname staat gepland voor 2028. De ‘Bunker’ in Amsterdam verhuist naar het Justitieel Complex Lelystad (JCL). Mogelijk wordt binnen de muren van deze PI een Afdeling Intensief Toezicht (AIT) gerealiseerd met cellen waar gedetineerden met een verhoogd of extreem vlucht- en maatschappelijk gevaar tijdens meerdaagse aaneengesloten zittingen veilig kunnen overnachten. De PI Vught krijgt uiterlijk 2024 een nieuwe ontsluitingsweg voor risicotransporten. Gedetineerden in de EBI kunnen binnenkort online deelnemen aan een rechtszaak.

Afdelingen Intensief Toezicht (AIT)
Er zijn gedetineerden die intensief toezicht behoeven om voortgezet crimineel handelen tijdens detentie te voorkomen. Deze categorie gedetineerden kunnen in Afdelingen met Intensief Toezicht (AIT) geplaatst worden. Deze kleinschalige afdelingen zijn afgezonderd van andere afdelingen binnen inrichtingen en hebben meer personeel waardoor intensiever toezicht mogelijk is. Activiteiten vinden in kleine groepen plaats, de contacten van gedetineerden met de buitenwereld kunnen worden gemonitord en het dagprogramma wordt gecompartimenteerd uitgevoerd. Gedetineerden van de AIT komen op deze wijze niet in contact met gedetineerden van andere afdelingen. Er zijn op dit moment twee AIT’s in Leeuwarden en Krimpen aan den IJssel. Na de zomer wordt de derde AIT in Alphen aan den Rijn in gebruik genomen. Op termijn komt er mogelijk een vierde AIT bij de PI Lelystad. Hiermee is er voorlopig voldoende capaciteit voor gedetineerden waarbij extra toezicht nodig is en plaatsing op een AIT aangewezen is.

Strengere wetgeving
Weerwind wil strengere regels voor gedetineerden met een hoger risicoprofiel. Daar waar de huidige wet- en regelgeving hiervoor niet toereikend is ga hij die aanpassen. Dat is nodig om voortgezet crimineel handelen tijdens detentie tegen te (kunnen) gaan. Eerder kwamen de Kamerleden Markuszower en Helder al met het voorstel om het Italiaanse Artikel 41-bis van de wet op het gevangeniswezen ook in Nederland in te voeren. De mogelijkheid wordt nu onderzocht door het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Enkele onderdelen van de ‘anti-maffia-wet’ kunnen nu ook al worden toegepast. Zo is plaatsing in de EBI nu ook mogelijk bij de dreiging die uitgaat van iemands rol en positie in een crimineel netwerk. Aan gedetineerden met een verhoogd risico kunnen toezichtsmaatregelen worden opgelegd, zoals het opnemen en afluisteren van telefoongesprekken, het screenen van bezoekers en het frequenter uitvoeren van celinspecties.

Overige maatregelen
De brief van Weerwind aan de Kamer gaat verder in op het oprichten van rechtspersonen (bedrijven) vanuit detentie, financiële transacties vanuit detentie, een computerprogramma dat criminele geldstromen in kaart moet brengen, optimalisering van de informatiedeling tussen DJI en ketenpartners, informatieoverdracht van OM naar DJI, toetreding van RIEC /LIEC om samenwerking tussen onder- en bovenwereld integraal aan te pakken, periodieke screening van medewerkers, een veiligheidsonderzoek onder medewerkers van de EBI, weerbaarheid van medewerkers, een wijziging van het besluit videoconferentie, criminele advocaten, verbeterd toezicht op de advocatuur, het 4-ogen principe bij bezoek aan gedetineerden, de taskforce NOvA Bescherming tegen ondermijning, screening en kwaliteitseisen, advocaten die familieleden bijstaan, contante betalingen aan advocaten en het geld dat het kabinet beschikbaar stelt aan bestrijding van georganiseerde criminaliteit.