De politie beschikt volgens mediaplatform Vice over een database met 2,2 miljoen foto’s van 1,3 miljoen Nederlanders die verdacht zouden worden of werden van zware misdrijven. Via automatische gezichtsherkenning worden nieuwe foto’s daarmee vergeleken, wat moet helpen bij snellere opsporing van verdachten.

Een woordvoerder van de Nationale Politie bevestigt de aantallen na berichtgeving hierover door Vice. De database is sinds 2016 in gebruik en bevat inmiddels foto’s van 1,3 miljoen Nederlanders die verdacht worden of werden van een misdrijf waar een straf van vier jaar of langer voor staat. Pas na 20, 30 of 80 jaar, afhankelijk van de aard van de verdenking, wordt iemand uit de database verwijderd.

Gezichtsherkenning
Frederik Zuiderveen Borgesius, hoogleraar ICT en Privaatrecht aan het Radboud, zegt de aantallen niet te begrijpen. Het zou volgens hem betekenen dat er ook veel mensen in staan die van lichtere feiten of helemaal nergens van worden verdacht. Hoe lang blijven hun foto’s bewaard? Het lijkt erop dat de politie bezig is om de gezichten van alle Nederlanders biometrisch vast te leggen. Dit gebeurt geautomatiseerd met behulp van een algoritme van de gezichtsherkenningssoftware CATCH. Als dit systeem een match vindt, kunnen agenten deze controleren. Vaak gebeurt dit niet. In 2017 zijn duizenden foto’s gecheckt, wat slechts 93 matches opleverde.

Misbruik
In China ontstond recent ophef toen ontdekt werd dat de overheid camera’s met gezichtsherkenning gebruikt om een islamitische minderheid continu te tracken. Volgens Vice wordt dergelijke technologie nu ook in Europa en de Verenigde Staten beproefd. In Londen bleek dat het systeem nog wel overwegend ‘foute’ hits genereert. Lotte Houwing van Bits of Freedom vreest dat de systemen steeds beter worden en dat de kans groot is dat overheden er misbruik van gaan maken. Ook kan deze vorm van toezicht ertoe leiden dat mensen zich collectief anders gaan gedragen en de maatschappij in negatief opzicht verandert. Vooral in de VS ontstaat steeds meer weerstand tegen massale gezichtsregistratie en in San Francisco heeft dat tot een verbod geleid.

Aanleiding
Volgens John Riemen, die als manager van het Centrum voor Biometrie van de Dienst Landelijke Operationele Samenwerking (DLOS) nauw betrokken is bij de totstandkoming van CATCH, kan de software die de politie nu in gebruik heeft geen real-time live beelden analyseren. Onderzoek gebeurt op basis van een foto en daar moet aanleiding voor zijn. Agenten kunnen foto’s aanleveren via een smartphone-app. De foto’s worden vervolgens vergeleken met videobeelden, ook beelden waarop heel veel mensen gelijktijdig zijn te zien. Toch is er volgens Riemen ook al technologie voorhanden waarmee beelden wel in real-time kunnen worden onderzocht. Als deze wordt toegepast, krijgt de politie elke keer een melding als camera’s een verdachte signaleren. Op het moment wordt nog onderzocht welke software daarvoor het meest geschikt is. Deze zal onder andere worden gebruikt om gevaarlijke voortvluchtigen sneller op te sporen.

Bodycams
Luuk Spreeuwers, die als assistent-hoogleraar Biometrie aan de Universiteit van Twente de software voor de politie onderzoekt, zegt tegen Vice dat er op het moment proeven worden gedaan met bodycams met gezichtsherkenning. Als dat eenmaal volmaakt is, krijgt de agent automatisch een seintje als hij een gezochte persoon tegenkomt. Nu nog alleen van personen waarvan de foto’s in de bodycam zijn opgeslagen, maar er wordt ook over cloudoplossingen nagedacht, waarbij live-beelden met de landelijke database worden vergeleken. In China wordt deze technologie al op zeer grote schaal gebruikt. In Nederland zou een dergelijke aanpak in strijd zijn met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Die wordt mogelijk sowieso al overtreden, omdat burgers vrijwel nergens worden geattendeerd op het vastleggen van hun identiteitsgegevens, zoals kenteken of gezicht.