De hoeveelheid contant geld in omloop blijft groeien, ondanks de toename van het aantal elektronische betalingen en internetbankieren. Belangrijke kosten- en veiligheidsissues blijven daarmee de komende decennia onverminderd actueel en dienen integraal aangepakt te worden.

Dat concludeert G4S in haar Cash Report 2011 dat vandaag officieel werd gepresenteerd aan de Nederlandse grootbanken, DNB, vertegenwoordigers uit de retailsector en de belangrijkste spelers binnen het cashdomein. Het was voor het eerst dat alle bij het geldverkeer betrokken partijen samen spraken over de toekomst van cash en het veiliger en efficiënter maken van de cash-cycle.

Een ‘cashless society’, oftewel een samenleving zonder contant geld, lijkt nog ver weg, zo schetst het rapport. Weliswaar vertoont het relatieve aandeel van contant geld in het toonbankbetalingsverkeer het afgelopen decennium een dalende tendens, toch blijft de hoeveelheid contant geld binnen Europa groeien. Volgens het Cash Report 2011 is er dan ook – tegen de algemeen geldende beeldvorming in – eerder sprake van een ‘less cash’ society, waarbij contant geld altijd een zeer belangrijke plaats zal innemen.

Uit het rapport blijkt eveneens dat cash consumenten zoveel voordelen biedt dat er sprake is van een blijvende vraag naar contant geld als onmisbaar alternatief voor elektronische betalingsmogelijkheden. Er spreekt dan ook een waarschuwing uit het Cash Report om zichtbare trends met betrekking tot elektronisch betalingsverkeer niet zonder meer als een leidraad te hanteren voor de toekomst, maar juist gezamenlijk na te denken over de invulling van verschillende scenario’s met betrekking tot het toekomstige geldverkeer. Zo blijkt uit Amerikaans onderzoek dat juist de jongere generatie weer substantieel meer contant is gaan betalen. Detaillisten (met name middenstanders) en horeca-ondernemers blijken gevoelig voor de wens van de consument om op verschillende manieren te kunnen betalen. Nieuwe inzichten ten aanzien van de (on)zichtbare kosten en de (on)betrouwbaarheid van elektronisch betalingsverkeer sterken de centrale gedachte uit het rapport.

Naast het gebruik van een grote verscheidenheid aan schriftelijke bronnen, diende een reeks van gesprekken met vertegenwoordigers afkomstig van alle organisaties rondom de cash-cycle in Nederland als uitgangspunt voor het rapport. Het is voor het eerst dat er marktbreed en vanuit alle betrokken partijen de visie op het cashdomein in Nederland op beschouwende wijze in kaart is gebracht. Het Cash Report 2011 krijgt dan ook een vervolg en zal een tweejaarlijks update krijgen van de stand van zaken rondom het gebruik van en behoefte aan contant geld in Nederland.

Volgens Gert Askes, Managing Director van G4S Cash Solutions, zijn de efficiency- en veiligheidsvraagstukken actueler dan ooit en is Nederland om die reden gebaat bij een robuust, efficiënt, veilig en zo goedkoop mogelijk betaalsysteem. En dat is volgens Askes niet per definitie uitsluitend een giraal systeem. “Wij concluderen op basis van dit onderzoek dat het helemaal afschaffen van contant geld geen goed idee is en dat het naar alle waarschijnlijkheid ook niet haalbaar is. Cash lijkt ‘here to stay’. Aan contant geld zijn namelijk een flink aantal voordelen verbonden die wezenlijk zijn in de ogen van de consument. Dan heb je het onder meer over de anonimiteit ervan, het directe karakter én het feit dat cash geld ongevoelig is voor systeem- en stroomstoringen.”

G4S meent dat nog niet alle bij het betalingsverkeer betrokken stakeholders voldoende inzien dat het (sturen op het) afschaffen van contant geld een haalbare noch wenselijke optie is. De onderneming wil daarom met dit rapport een structurele discussie initiëren over het optimaliseren van de cash-cycle. Askes: “De bijeenkomst van vandaag is een primeur. Een uniek en mooi startschot om de visie van alle betrokken partijen binnen het cashdomein boven water te krijgen. En dat is hoog nodig. Aangezien contant geld rouleert in een keten kunnen we de cash cycle alleen veiliger en efficiënter maken als alle schakels in die keten daaraan meewerken en bereid zijn daarin te investeren. Alleen zo kunnen de maatschappelijke kosten en de kosten voor de afzonderlijke belangengroepen zo laag mogelijk worden gehouden, én kan de veiligheid van de gebruikers van cash worden gewaarborgd”.

Het is een feit dat het gebruik van contant geld een uitgebreide en kostbare infrastructuur vereist. Dat geldt echter ook voor elektronisch betalen, onder meer door de onderliggende ICT-structuur die daarvoor nodig is. “Betalen, cash of elektronisch, kost gewoon geld,” licht Askes toe. “Omdat er geen eenduidigheid bestaat in het gebruik van data, methodologie of de wijze van kostenallocatie is het vergelijken van beide betaalmethoden nauwelijks mogelijk. De afwegingen over de inrichting van het betalingsverkeer in Nederland zouden dan ook niet hierop moeten berusten, maar juist op de voorkeuren vanuit de markt. Eerder onderzoek in Zweden toonde overigens aan dat cash, met name voor kleinere bedragen, zeker niet duurder is en zelfs de laagste kosten per eenheid heeft in vergelijking met andere instrumenten.”

Ook blijkt uit het Cash Report 2011 dat contante betalingen niet per se onveiliger zijn dan elektronische betalingen. Overvallen en diefstal hebben weliswaar een grote en soms traumatische impact op het slachtoffer, maar daar staat tegenover dat bij girale fraude doorgaans veel grotere bedragen worden ontvreemd. Askes: “Winkeliers die het slachtoffer zijn van een valse kaartbetaling of andere vormen van girale fraude zijn evengoed slachtoffer van een onveilige situatie. Er wordt verhoudingsgewijs veel meer geskimmed dan dat er overvallen worden gepleegd. Maar die kosten worden vooralsnog door de banken vergoed, dus daar lees je veel minder over. In dat licht bezien is de onveiligheid van cash relatief, namelijk afhankelijk van de veiligheid die elektronisch betalen biedt.”

Volgens G4S is er sprake van een lacune als het gaat om het in kaart brengen van de wensen van de consument met betrekking tot betaalmethoden. Het bedrijf overweegt daarom binnenkort met een periodiek onderzoek te starten om de vraag vanuit de markt naar betalingsmogelijkheden zichtbaar te maken. Askes: “Het lijkt erop dat cash helpt budgetteren en een grote groep consumenten verantwoord met geld laat omgaan. Cash heeft immers een belangrijke en vooral tastbare signaalfunctie: op is op. Dat deze groep groter is dan wel gedacht wordt blijkt uit de aanzienlijke investeringen die de Rijksoverheid doet in consumenteneducatie op dit terrein. Het is een publiek geheim dat het giraal regelen van geldzaken één van de oorzaken is achter de financiële problemen waarin veel jongeren terechtkomen.”

Alleen met een structurele discussie onder alle bij het geldverkeer betrokken partijen en gesterkt door meer inzicht in de marktvraag kunnen de maatschappelijke kosten en de kosten voor de afzonderlijke belangengroepen zo laag mogelijk worden gehouden én kan de veiligheid van de gebruikers van cash worden gewaarborgd.