Serieuze georganiseerde misdaad blijft een belangrijke bedreiging vormen voor de interne veiligheid van de Europese Unie (EU). Europol heeft nu in totaal 821 bendes geïdentificeerd, waarbinnen zo’n 25.000 criminelen actief zijn. Het is voor het eerst dat Europol zo’n onderzoek heeft uitgevoerd.

Het nieuwe rapport van Europol, getiteld ‘Het ontcijferen van de meest bedreigende criminele netwerken in de EU’, duikt in de kenmerken van de criminele netwerken die de hoogste dreiging vormen. Deze Europese analyse richt zich op criminele actoren in een unieke mapping van de meest bedreigende criminele netwerken. Het beschrijft gedetailleerd hoe de meest bedreigende criminele netwerken georganiseerd zijn, welke criminele activiteiten ze ondernemen, en hoe en waar ze opereren. Het beoordeelt ook welke van hun kenmerken de dreiging van deze netwerken vergroten.
Dit rapport is een van de belangrijkste resultaten van het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie, dat de inspanningen van Europol op dit gebied sterk heeft aangemoedigd. Het zal een essentieel instrument zijn om de georganiseerde misdaad te bestrijden, een top prioriteit van de EU, zoals uiteengezet in de recente routekaart gepresenteerd door de Europese Commissie.

Meest uitgebreide studie
Bij een persconferentie ter gelegenheid van de presentatie van de belangrijkste bevindingen van het rapport, zei Catherine De Bolle, de uitvoerend directeur van Europol: “Criminelen gedijen in het geheim, maar dat veranderen we. Dit Europol-rapport is de meest uitgebreide studie naar belangrijke criminele netwerken ooit uitgevoerd op Europees niveau door wetshandhaving. Dankzij de samenwerking van alle EU-lidstaten en 17 partnerlanden van Europol, werpen we een licht op de activiteiten van de meest bedreigende criminele netwerken in de EU. Deze data, nu gecentraliseerd bij Europol, zal wetshandhavingsinstanties het voordeel geven dat ze nodig hebben om beter te richten en grensoverschrijdende criminele onderzoeken uit te voeren.”

Nieuw instrument
Annelies Verlinden, de Belgische minister van Binnenlandse Zaken, zei: “We introduceren een nieuw instrument in de strijd tegen ernstige en georganiseerde misdaad – een bewijs van de kracht van eenheid en innovatie binnen de Europese Unie. Dit rapport vertegenwoordigt een significante mijlpaal voor ons Belgische voorzitterschap, en inderdaad, voor de hele Europese gemeenschap, en weerspiegelt ons onwrikbare engagement om de veiligheid en de bescherming van onze burgers te waarborgen. Hoewel dit rapport op zichzelf al een zeer belangrijke prestatie is, is het slechts het begin. Aanzienlijk werk en verdere stappen zijn vereist in de komende maanden en jaren.”

Absolute prioriteit
Paul Van Tigchelt, de Belgische minister van Justitie, zei: “De bestrijding van georganiseerde misdaad is een absolute prioriteit voor het Belgische voorzitterschap en dit is een belangrijk nieuw wapen in die strijd. We hebben nu, voor het eerst, alle cruciale data over de meest bedreigende criminele netwerken op één locatie – bij Europol. De volgende stap is dat de verschillende politiediensten van de lidstaten deze gecentraliseerde informatie blijven verrijken, zodat we deze netwerken verder kunnen vervolgen en ontmantelen.”

Corruptie en extreme gewelddadigheid
Ylva Johansson, de Europese commissaris voor Binnenlandse Zaken, zei: “Georganiseerde misdaad is een van de grootste bedreigingen waarmee we vandaag worden geconfronteerd, die de samenleving bedreigt met corruptie en extreme gewelddadigheid. We moeten weten waartegen we vechten – daarom is het in kaart brengen van georganiseerde misdaad een belangrijk doel van onze EU-strategie tegen georganiseerde misdaad en de routekaart die ik vorig jaar oktober heb gelanceerd. Het resultaat is dit belangrijke rapport dat de criminele dreiging laat zien die uitgaat van meer dan 800 criminele netwerken met tienduizenden leden. Ik feliciteer Europol met dit belangrijke rapport.”

Aanzienlijke gevolgen
Didier Reynders, de Europese commissaris voor Justitie, zei: “De impact van deze bevindingen zal aanzienlijke gevolgen hebben voor justitiële systemen in de EU en de rechtsstaat. Rechters en aanklagers kunnen alleen georganiseerde misdaad bestrijden als ze vrij zijn van intimidatie, bedreigingen of pogingen om hun professionele integriteit te beïnvloeden. We moeten ervoor zorgen dat dit het geval is. Omdat de meest bedreigende criminele netwerken grensoverschrijdende criminele operaties uitvoeren, is samenwerking tussen experts van vitaal belang. Daarom zal de Commissie voorstellen steunen voor een nieuw EU-justitieel netwerk, dat bij Eurojust zal worden ondergebracht, met een focus op georganiseerde misdaad, inclusief High Value Targets.”

Een unieke dataset
De analyse is gebaseerd op een unieke dataset die specifiek voor dit doel met Europol werd gedeeld en aangevuld met aanvullende informatie die al met Europol was gedeeld als het Europese knooppunt voor criminele informatie.
Alle lidstaten van de EU en 17 partnerlanden van Europol hebben gegevens bijgedragen om de meest bedreigende criminele netwerken in Europa te identificeren. Dit resulteerde in een unieke dataset van 821 criminele netwerken met het hoogste risico, met uitgebreide informatie over alle aspecten die hen beschrijven en helpen hun dreiging te beoordelen.
Deze criminele netwerken, waarvan het lidmaatschap meer dan 25.000 personen overschrijdt, werden geselecteerd op basis van criteria met betrekking tot de dreiging die zij vormen. Deze netwerken zijn actief op verschillende criminele gebieden, van drugshandel tot mensensmokkel, eigendomsdelicten en andere.
Trends rond de meest bedreigende criminele netwerken werden geïdentificeerd door Europol door de analyse van de volledige dataset van 821 netwerken.

Het ABCD van de meest bedreigende criminele netwerken
Door een uitgebreide analyse van 821 criminele netwerken werd een ABCD-framework ontwikkeld, dat licht werpt op hun fundamentele kenmerken. Door belangrijke aspecten van deze groepen in vier afzonderlijke dimensies te categoriseren – A voor Agile, B voor Borderless, C voor Controlling, en D voor Destructive – biedt het ABCD-framework waardevolle inzichten in hun modus operandi, structuren en operationele patronen.

De meest bedreigende netwerken zijn:

• Agile: Ze tonen een opmerkelijke wendbaarheid om hun criminele bedrijfsprocessen aan te passen aan kansen en uitdagingen, inclusief die uitdagingen die door de wetshandhaving worden gesteld. Ze zijn in staat om uitgebreid te infiltreren en misbruik te maken van legale zakelijke structuren. Dit helpt hun criminele bedrijven te gedijen, stelt hen in staat om hun criminele winsten wit te wassen en beschermt hen tegen detectie. 86% van de meest bedreigende criminele netwerken maakt gebruik van legale bedrijfsstructuren, waarvan het overgrote deel in de EU.
• Grenzeloos: De meest bedreigende criminele netwerken voeren grensoverschrijdende criminele operaties uit. Hun activiteiten strekken zich uit over veel landen ter wereld, en hun samenstelling is zeer internationaal, met netwerkleden uit veel landen in de EU en de wereld. Een totaal van 112 nationaliteiten werd vertegenwoordigd onder de leden van de 821 meest bedreigende criminele netwerken, waarbij 68% van de netwerken bestaat uit leden van meerdere nationaliteiten. Kijkend naar de locaties van hun kernactiviteiten, houden de meeste zich sterk geografisch gefocust en breiden ze hun kernactiviteiten niet te breed uit.
• Controlling: De meest risicovolle criminele netwerken oefenen sterke controle en focus uit over hun criminele operaties. Ze hebben de neiging zich te specialiseren in één hoofdcriminaliteit; echt poly-criminele netwerken zijn eerder uitzondering dan regel. Het leiderschap van 82% van de meest bedreigende criminele netwerken is gevestigd in het land van hoofdactiviteit of het land van herkomst van de belangrijkste leden.
• Destructief: De criminele activiteiten en corrupte praktijken van de meest bedreigende criminele netwerken veroorzaken aanzienlijke schade aan de interne veiligheid, de rechtsstaat en de economie van de EU. De helft van de meest bedreigende criminele netwerken houdt zich bezig met drugshandel als de belangrijkste criminele activiteit. Meer dan 70% van de netwerken engageert zich in corruptie om criminele activiteiten te vergemakkelijken of wetshandhaving of gerechtelijke procedures te belemmeren. 68% van de netwerken gebruikt geweld en intimidatie als een inherent kenmerk van hun modus operandi.

Samenwerking
De dreiging die door deze netwerken wordt gevormd, is alomtegenwoordig en complex. Er is behoefte aan een gezamenlijke, duurzame, multilaterale respons en gezamenlijke samenwerking.
Het ABCD van criminele netwerken benadrukt belangrijke elementen om beleids- en operationele acties te begeleiden. Het is een startpunt voor toekomstige analyse van criminele actoren en zal verder worden uitgewerkt in komende Europol-analytische producten, zoals de EU Threat Assessment 2025 voor ernstige en georganiseerde misdaad.
Deze gegevens, nu gecentraliseerd bij Europol, zullen nationale wetshandhavingsautoriteiten helpen om hun grensoverschrijdende criminele onderzoeken beter te richten en uit te voeren.