Met enige regelmaat worden in Nederland bekende kunstwerken geroofd, veelal schilderijen uit musea. Het Wetenschappelijk Onderzoeks- en DocumentatieCentrum (WODC) deed hiernaar onderzoek en publiceerde de resultaten in de nieuwe editie van Justitiële verkenningen over ‘Trends in kunstcriminaliteit’.

Kunstcriminaliteit spreekt tot de verbeelding en is niet voor niets onderwerp van veel boeken, films en televisieprogramma’s. Kunstcriminaliteit heeft echter veel meer verschijningsvormen dan enkel kunstroof. Zo vallen fraude, vervalsing en vandalisme ook onder kunstcriminaliteit en daarnaast zijn er vormen van criminaliteit die aan kunst gerelateerd zijn, zoals witwassen, gijzeling en afpersing. De activiteiten van kunstcriminelen, de betrokkenheid van de georganiseerde misdaad en de opsporing en vervolging van kunstcriminaliteit komen ruimschoots aan bod in de nieuwe editie van Justitiële verkenningen over ‘Trends in kunstcriminaliteit’.

Georganiseerde misdaad
In een artikel over de aanpak van kunstcriminaliteit op Europees niveau constateert de auteur dat de opsporing en vervolging van daders niet eenvoudig is. Ook de aanpak van de Nederlandse politie als het gaat om criminele praktijken in de kunst-, antiek- en cultuurgoederenhandel wordt besproken. De auteurs stellen daarin dat er grote bedragen gemoeid zijn met de criminaliteit gerelateerd aan kunst, antiek of cultuurgoederen en dat ook de criminele belangen groot zijn. De netwerken erachter hebben soms verbinding met georganiseerde misdaadgroeperingen zoals de maffia of met financiering van terrorisme.

Cultuurgoederen
In het themanummer wordt onder kunst ook antiek en cultureel erfgoed, ‘cultuurgoederen’ geschaard. Aan sommige kunst en cultuurgoederen afkomstig uit voormalige Nederlandse koloniale gebieden kleeft een smet. Ook daar is aandacht voor met een artikel over teruggave van deze objecten aan de landen van herkomst. De auteur bespreekt een recent adviesrapport van de Nederlandse Raad voor Cultuur over de teruggave van kunst en cultuurgoederen afkomstig uit voormalige Nederlandse koloniën.

Iconoclasme: de terugkeer van de beeldenstorm?
Daarnaast komt een verschijnsel aan de orde dat eind jaren negentig in een themanummer van Justitiële verkenningen nog werd aangeduid als ‘kunstvandalisme’. In het afgelopen decennium heeft dit een nieuwe dimensie gekregen. Agressie tegen cultuurgoederen (iconoclasme) is nu vaak politiek, ideologisch gemotiveerd, zoals recente aanvallen op standbeelden van bijvoorbeeld koloniale gezagsdragers laten zien. Ook de vernietiging van eeuwenoude bouwwerken in Irak en Syrië door Islamitische Staat (IS) in 2015-2016 doet de vraag rijzen of we kunnen spreken van een terugkeer van het fenomeen beeldenstorm.