Immersieve technologieën, zoals augmented reality (AR) en virtual reality (VR), worden regelmatig toegepast. Ook in de beveiliging. En dan vooral voor trainingsdoeleinden. Helaas zijn de technologieën ook voor kwalijke toepassingen te gebruiken en dat kan gevolgen hebben in de realiteit. Het WODC liet onderzoek doen.

Vaak worden augmented reality en virtual reality voor positieve doeleinden gebruikt, zoals bij brandtrainingen, maar er kunnen ook negatieve gevolgen zijn. Te denken valt aan het wegvallen van een gedeeld referentiekader, waarin vertrouwd kan worden op wat je ziet, maar ook aan virtuele verkrachting. Het huidige juridische kader is toegerust om de negatieve gevolgen te adresseren, maar niet om schadelijke gedragingen te voorkomen, zo blijkt uit onderzoek door Considerati in opdracht van het WODC.

Negatieve gevolgen
Immersieve technologie kan de perceptie van de werkelijkheid aanpassen door het aanbieden van alternatieve sensorische informatie aan de zintuigen. Hierdoor kan de werkelijkheid worden aangepast, uitgebreid of in het geheel worden vervangen door een virtuele werkelijkheid. De onderzoekers onderscheiden vijf mogelijke negatieve gevolgen van immersieve technologie.

• Schadelijke en illegale gedragingen in virtuele werelden, zoals virtuele aanranding;
• Schadelijke gevolgen door gebruik van immersieve technologieën in de fysieke wereld, bijvoorbeeld onveilige situaties bij het gebruik van een AR-bril in het verkeer;
• Schadelijke effecten ingegeven door gebruik van immersieve technologieën, zoals agressief gedrag door een gewelddadige immersieve ervaring;
• Sociaal-maatschappelijke vraagstukken, zoals hoe om te gaan met het verdwijnen van een gedeeld referentiekader, wanneer personen naar hetzelfde object kijken maar verschillende dingen zien omdat zij een andere aangevulde werkelijkheid ervaren;
• Misbruik van immersieve technologieën door derden, bijvoorbeeld door manipulatie van de gebruiker.

Invloed op gedrag
Het is onduidelijk of en zo ja hoe deze vraagstukken in de toekomst een rol gaan spelen. Immersieve technologie wordt nu nog niet breed toegepast en er is nog weinig onderzoek gedaan naar de lange-termijn effecten van langdurig of intensief gebruik van immersieve technologieën. Wat het bestaande onderzoek wel lijkt aan te tonen is dat immersieve ervaringen een groter effect kunnen hebben op onze beleving en daarmee op gedrag dan ‘traditionele’ media zoals boeken en films.

Waarden in het geding
De onderzoekers wijzen erop dat waarden als waarachtigheid en vertrouwen in het geding zijn. Immersieve technologieën kunnen gebruikt worden om mensen te beïnvloeden en zelfs te manipuleren. Het misbruik van beelden van personen en hun gegevens roept vragen op met betrekking tot privacy, lichamelijke integriteit en de menselijke waardigheid.

Juridisch kader
Uit het onderzoek komt naar voren dat het huidige juridisch kader redelijk goed is toegerust om eventuele negatieve effecten van immersieve technologieën te adresseren, met name het civiel recht. Voor het voorkomen van ongewenste en schadelijke effecten van immersieve technologieën schieten de juridische mogelijkheden die er nu zijn wel tekort. De onderzoekers doen verschillende suggesties voor aanpassingen die ervoor kunnen zorgen dat de negatieve gevolgen kunnen worden aangepakt. Daarnaast wijzen zij erop dat de ethische ontwikkeling en toepassing van immersieve technologie begeleid moet worden.

Lees het volledige rapport.