Regeren is vooruitzien. Maar dat is moeilijk als je niet alles vooraf weet. Voor wat betreft de coronacrisis is nu veel meer bekend dan een half jaar geleden. Toch lijkt de aanpak te blijven falen. Waar gaat het mis, vraagt crisisexpert Gert-Jan Ludden zich af.

In het begin van de coronacrisis zei premier Rutte dat hij met 50 procent kennis 100 procent besluiten moest nemen. Niet zo bijzonder, omdat dit een kenmerk is bij vrijwel alle calamiteiten. Naast onwetendheid en onzekerheid was er ook angst voor de virusuitbraak. In de aanpak is het dan verstandig een duidelijke strategie te bepalen. Dat deed het kabinet ook en koos voor twee pijlers: het overeind houden van de (ziekenhuis)zorg en de bescherming van de kwetsbaren.

Weerstand
We zijn nu ruim 8 maanden verder en beschikken over aanzienlijk meer kennis om besluiten te nemen. Merkwaardig genoeg heeft het kabinet haar strategie onveranderd gelaten en dat leidt tot weerstand binnen de samenleving en tot verdeeldheid binnen de ministersploeg. De eenvoudige oorzaak is tunnelvisie, een herkenbare en veel voorkomende reflex in crisissituaties. Men houdt superieur en krampachtig vast aan het eigen gelijk en staat niet open voor suggesties en argumenten van anderen.

Onbegrijpelijke routekaart
Het kabinet stuurt op een onbegrijpelijke routekaart en een zorgdashboard met besmettingscijfers, ziekenhuisopnames en IC- bezetting. Vrijwel alle maatregelen zijn gericht op de continuïteit van zorg onder buitengewone omstandigheden. Verborgen leed wordt niet of nauwelijks zichtbaar. Met eenvoudige pennenstreken worden de horeca-, cultuur-, sport- en reissector lam gelegd. Kerkdiensten, bruiloften, begrafenissen en evenementen kunnen slechts in beperkte omvang plaatsvinden. Feestjes en familiebezoek zijn vrijwel uitgesloten. Voor liefde, gezelligheid en vreugde lijkt geen plaats meer ingeruimd. Centra van steden bieden een troosteloze aanblik en het geestelijk welzijn van een groot deel van de bevolking wordt ernstig aangetast.

Verwoestende uitwerking
Het kabinet moet zich nog maar eens verdiepen in de lessen van de kredietcrisis (2008-2015) en de catastrofe met verwoestende uitwerking in Japan (2011). Bij de kredietcrisis was de aandacht slechts gericht op het redden van het monetaire stelsel. Later werden pas de verschrikkelijke gevolgen zichtbaar: snel oplopende staatsschuld met 335 euro per seconde!; 1,2 miljoen mensen onder de armoedegrens en 168 voedselbanken die 135.000 mensen ondersteunden; ontslaggolf, schuldenlast, excessief alcohol- en drugsgebruik, kindermishandeling, toename suïcides, verharding van de criminaliteit, veel incidenten door personen met verward gedrag en afnemend vertrouwen in de overheid. Effecten waar we nu ook weer tegenaan lopen, maar die het kabinet niet inzichtelijk heeft en daar dus ook niet adequaat op reageert. Uitgezonderd de steunpakketten aan het bedrijfsleven.

Drie crises
Japan kreeg te maken met een opeenstapeling van drie crises. Een aardbeving, een tsunami en een kernramp. De coronacrisis kent ook een drieluik in de vorm van een gelijktijdige volksgezondheids-, economische- en sociaal-maatschappelijke crisis. Wanneer de Japanse overheid zich alleen had gericht op het redden van de aardbevingsslachtoffers, dan was het merendeel van de bevolking nu verdronken of overleden als gevolg van nucleaire straling. De Japanners hebben deze crises intelligent aangepakt, waardoor ze er binnen enkele jaren weer bovenop zijn gekomen. Wanneer het kabinet zich in de coronacrisis alleen richt op het overeind houden van de zorgsector, dan zal de schade aan onze welvaart en ons welbevinden desastreuze proporties aannemen. Vele deskundigen hebben Rutte en de Jonge c.s. reeds op de gevaren gewezen. Helaas aan dovemansoren gericht.

Drie belangrijke pijlers
De (wetenschappelijke) dominantie van het RIVM, OMT en het ministerie van VWS blijft zichtbaar in de crisisaanpak van het kabinet. Dit wordt nog eens versterkt door de media die hier dagelijks de schijnwerper op richten. De lessen uit de kredietcrisis en de ramp in Japan in ogenschouw nemend, verwacht je dat het kabinet nu snel uit de tunnelvisie raakt, de strategie vernieuwt en baseert op drie belangrijke pijlers: het uitbreiden van de zorgcapaciteit, het beschermen van de kwetsbaren en het revitaliseren van de samenleving. Daarmee word je als kabinet weer dienstbaar en gezaghebbend, creëer je een beter perspectief voor de samenleving en wordt de menselijke maat weer zichtbaar. En daar is het uiteindelijk om te doen.

Gert-Jan Ludden