Hoewel de marechaussee reizigers mag controleren op basis van hun etniciteit, wordt dat binnenkort niet meer gedaan. Dat schrijft luitenant-generaal Hans Leijtens in een notitie, die aangeboden is aan de Tweede Kamer. 24 november vindt een rondetafelgesprek plaats over het onderwerp.

De marechaussee wil naar eigen zeggen vanuit haar legitimiteit en maatschappelijk vertrouwen niet langer reizigers selecteren op basis van huidskleur of andere uiterlijke kenmerken. De bewaker van de Nederlandse grenzen kreeg in het recente verleden veel kritiek van mensenrechtenorganisaties. Vooral nadat op Eindhoven Airport een donkergekleurd gemeenteraadslid van die stad uit de rij werd gehaald, terwijl blanke medereizigers niet werden gecontroleerd. Het draaide uit op een door onder andere Amnesty International aangespannen rechtszaak, maar daarin werd de marechaussee in het gelijk gesteld. De rechter achtte het noodzakelijk dat bij de grens etnisch geprofileerd kan worden en vond dat daarbij geen sprake is van discriminatie. De mensenrechtenorganisaties gingen daarop in hoger beroep. Deze zaak gaat door, ondanks het gewijzigde standpunt van de marechaussee. Men wil namelijk vernietiging van het oordeel dat etnisch profileren legitiem maakt.

Jarenlange strijd
‘De KMar wil geen gebruik meer maken van etniciteit als indicator binnen profielen of selectiebeslissingen, binnen de toezichtstaken’, schrijft Leijtens in de notitie. Een standpunt dat volgens Dionne Abdoelhafiezkhan van Controle Alt Delete het gevolg is van een jarenlange strijd tegen etnisch profileren. Toch blijven de partijen kritisch. In de praktijk moet blijken of het nieuwe beleid uitgevoerd wordt op de werkvloer. Dagmar Oudshoorn, directeur van Amnesty Nederland, vindt dat de hele werkwijze van de marechaussee op de schop moet. Er moeten nieuwe instructies komen, evenals toezicht houden op een systematische manier van werken en het transparant verantwoording afleggen over controles. Verder moet de KMar volgens haar maatregelen nemen richting marechaussees die zich niet conformeren aan het nieuwe beleid. Daarnaast willen de mensenrechtenorganisaties dat het etnisch profileren in de hele wetshandhavingsketen wordt aangepakt. Abdoelhafiezkhan: “Men moet nu eindelijk met effectieve maatregelen komen om etnisch profileren een halt toe te roepen.”

Predictive profiling
Feitelijk hoeft de marechaussee ook niet etnisch te profileren. In navolging van Israël, is enige jaren geleden het ‘predictive profiling’ ingevoerd. Hierbij wordt niet langer naar het uiterlijk van personen gekeken, maar naar het afwijkend gedrag, dat zo nodig gestimuleerd wordt door bepaalde psychologische prikkels uit te delen. Iemand met kwade bedoelingen zal op een bepaalde manier reageren op dergelijke prikkels en dat wordt door getrainde marechaussees gesignaleerd, waarna nader onderzoek kan plaatsvinden. Huidskleur, nationaliteit en kleding spelen bij predictive profiling geen rol, al dient er wel rekening mee gehouden te worden dat mensen vanwege hun cultuur afwijkend gedrag kunnen vertonen.