Het Systeem Risico Indicatie (SyRI), een overheidssysteem voor het opsporen van fraudeurs, is winnaar geworden van de Big Brother Award 2019. Volgens het publiek was minister Sander Dekker van Rechtsbescherming de grootste privacyschender van het afgelopen jaar.

De Big Brother Award is een trofee die jaarlijks wordt uitgereikt door burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom. Met dit initiatief wil de stichting mensen, systemen en bedrijven onder de aandacht brengen die de privacy van burgers zouden schenden.
De winnaar van dit jaar is SyRI. Dit is een algoritme dat op basis van onder meer de woonwijk vaststelt of iemand een groter risico vormt voor fraude met bijvoorbeeld uitkeringen. Met dit systeem wil de overheid fraude efficiënter kunnen bestrijden, maar er is veel kritiek omdat mensen hierdoor ten onrechte worden verdacht. Een rechtszaak moet in februari uitmaken of de overheid SyRI mag blijven gebruiken.

Big data
Naast SyRI waren de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en ZonMW genomineerd. De eerste werd een duet van datahonger en tunnelvisie genoemd, dat studenten in gevaar brengt. De instantie die verantwoordelijk is voor het verstrekken en innen van studieleningen, wordt verweten schuldverklaringen te verstrekken ten behoeve van banken, volgsoftware toe te voegen aan e-mails naar studenten en het afpakken van het paspoort van studenten die hun lening niet terugbetalen.
ZonMW is bedoeld om de gezondheid van jonge kinderen in kaart te brengen. Dit gebeurt echter met de hulp van big data en de risico’s op schadelijke overheidsbemoeienis worden door ZonMW onvoldoende erkend, aldus de jury. Ook zou er geen sprake zijn van privacy.

Geen compliment
De publieksprijs ging naar minister Dekker omdat hij betaalprofielen van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) breder wil gaan toepassen. Mensen met schulden worden dan op basis van persoonlijke gegevens in groepen ingedeeld, waarna algoritmes deze personen in een betaalprofiel indelen. Volgens Bits of Freedom negeert de minister hiermee het maatschappelijke belang van privacy volledig. Dekker, die bij de uitreiking aanwezig was, merkte op dat hij de prijs niet als compliment beschouwt, maar dat hij wel blij is dat met het bekritiseerde systeem veel persoonlijk leed kan worden voorkomen.

Tentakels
Ook Google was genomineerd voor de publieksprijs, vooral vanwege het onaangekondigd meeluisteren met Google Home-apparaten en de onmogelijkheid om je aan de tentakels van de technologiereus te onttrekken. Internetgebruikers zouden steeds vaker op ontransparante wijze het Google-ecosysteem worden ingezogen.
Als laatste was Coosto genomineerd. Dit houdt voor de klanten bij wat mensen op sociale media publiceren en bewaart die gegevens tien jaar. Grote bedrijven gebruiken de dienst voor marketingdoeleinden, maar ook Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid en de Nederlandse politie zouden tot de klantenkring behoren en gebruiken de data voor permanente handhaving van de openbare orde en het in de gaten houden van burgers.