Volgens Amnesty International maken zeker drie Europese technologiebedrijven, waaronder een uit Nederland, zich schuldig aan het leveren van geavanceerde technologie die China zou kunnen gebruiken voor onderdrukking van bepaalde bevolkingsgroepen. De organisatie wil dat de EU dit soort export beter gaat reguleren.

Het Nederlandse bedrijf is Noldus uit Wageningen. Dit ontwikkelt software waarmee via webcams de gezichtsuitdrukking van computergebruikers is te herkennen. Dergelijke technologie kan bijvoorbeeld gebruikt worden om vast te kunnen stellen hoe mensen op bijvoorbeeld een reclameactie reageren. Volgens Amnesty International kan je er echter ook minder onschuldige dingen mee doen. De organisatie die opkomt voor mensen die om politieke of religieuze redenen worden onderdrukt of gevangen gehouden stelde vast dat Noldus de software heeft geleverd aan universiteiten in de regio Xinjiang, waar de islamitische bevolking met harde hand wordt onderdrukt.

Exportregulering
Amnesty International roept de Europese Unie op om tijdens een bijeenkomst over exportregelgeving op 22 september dit soort export beter te reguleren. De software zou namelijk niet alleen door de universiteiten worden gebruikt, maar ook door ‘belangrijke spelers op het gebied van massasurveillance en openbare veiligheid’ in China. Het gaat dan bijvoorbeeld om biometrische technologie, zoals systemen voor gezichtsherkenning, maar ook om surveillance-camera’s. In sommige gevallen was de export rechtstreeks bestemd voor projecten van massasurveillance, met het risico dat het onder meer tegen Oeigoeren, Kazachen en andere minderheden wordt gebruikt.

Risico voor de mensenrechten
De software van Noldus is ‘FaceReader’. Deze analyseert gezichtsuitdrukkingen, zoals woede, geluk, verdriet, verrassing en walging. Volgens Amnesty International wordt deze nu gebruikt door universiteiten met links met het openbare veiligheidsapparaat en de politie. Ook het Chinese ministerie voor Openbare Veiligheid zou de software gebruiken bij onderzoek naar frauduleus gedrag van hooggeplaatste personen die verdacht worden van corruptie. Het leveren van digitale surveillancetechnologie ter ondersteuning van het systeem van openbare veiligheid en strafrecht in China vormt volgens Amnesty International een aanzienlijk risico voor de mensenrechten. Het Chinese strafrechtsysteem zou door de autoriteiten namelijk vaak worden misbruikt om de mensenrechten te beperken.

Handelsbanden met Chinese veiligheidsdiensten
De Europese Unie heeft regelgeving voor de export van digitale surveillancetechnologie, maar die schiet volgens Amnesty International tekort. Dit zou blijken uit de nauwe handelsbanden tussen Europese surveillancetechnologiebedrijven en Chinese veiligheidsdiensten. Daarom wil de organisatie dat de EU alle digitale surveillancetechnologie opneemt in de exportregels. Op dit moment is bijvoorbeeld de export van software voor herkenning van emoties of etniciteit niet verboden. Ook roept Amnesty op om de export van gezichtsherkenningssoftware te verbieden, om mensenrechten beter te waarborgen in exportregels en om ervoor te zorgen dat bedrijven de gevolgen van hun bedrijfsvoering voor mensenrechten vooraf analyseren via een human rights impact assessment. Dat gebeurt tijdens de bijeenkomst in Brussel op 22 september, waar het Europees Parlement, de Europese Commissie en de EU-lidstaten zullen beslissen of de exportregels moeten worden aangescherpt.

Andere fabrikanten
Behalve naar het Nederlandse bedrijf Noldus, wijst Amnesty International ook met een beschuldigende vinger naar het Franse bedrijf Morpho – nu omgedoopt in Idemia – en de Zweedse camerafabrikant Axis. De laatste zou bewakingscamera’s hebben geleverd voor de Chinese massasurveillanceprojecten ‘Sharp Eyes’ en ‘Skynet’. Eerder verweet de Amerikaanse regering de Chinese fabrikanten Dahua en Hikvision dat zij apparatuur leveren aan de Chinese overheid die er mensenrechten mee schendt. Dat leidde in de VS tot een boycot van deze merken door de overheid. De fabrikanten verdedigen zich door te zeggen dat zij geen controle hebben op door wie en hoe hun producten worden gebruikt. Noldus verklaarde tegenover de NOS dat hun product geen risico vormt voor de mensenrechten en voldoet aan alle ethische normen. De Chinese universiteiten zouden de software alleen gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek waarvoor de deelnemers altijd toestemming moeten geven.