Sinds 16 maart 2020 heeft het Openbaar Ministerie (OM) 623 coronagerelateerde misdrijfzaken in behandeling genomen. Daarnaast zijn er 407 andere misdrijfzaken in behandeling genomen die te maken hebben met de zogenaamde avondklokrellen die eind januari van dit jaar plaatsvonden.

In het begin ging het met name om mensen die hoesten of spugen richting agenten en anderen met een publieke taak, waarbij ze beweerden besmet te zijn met het coronavirus. De laatste maanden ging het vooral om demonstranten die zich keren tegen het coronabeleid van de regering. Zij werden vooral vervolgd voor het niet opvolgen van een bevel van de politie, bedreiging en (openlijk) geweld.

Noodverordeningen
Naast deze misdrijfzaken zijn er ook de overtredingen op grond van de regionale noodverordeningen Covid-19 en de Tijdelijke wet maatregelen Covid-19 (hierna: tijdelijke wet). De noodverordeningen golden tot 1 december 2020. Vanaf die datum geldt de tijdelijke wet, die de noodverordeningen vervangt. Er zijn op beide wetten samen 124.356 OM strafbeschikkingen uitgevaardigd (peildatum 16 mei 2021), waarvan 80.419 strafbeschikkingen zijn uitgevaardigd voor het overtreden van de avondklok die van kracht was van 23 januari tot 28 april 2021. Bij de overige strafbeschikkingen gaat het voornamelijk om onvoldoende afstand houden.

Misdrijfzaken
Sinds 16 maart 2020 zijn bij het OM 623 corona gerelateerde misdrijfzaken binnengekomen (exclusief de relschoppers van de avondklokrellen). Daarvan zijn 209 politieagenten slachtoffer geworden. In 81 gevallen gaat het om andere personen met een publieke taak, zoals bijvoorbeeld BOA’s, medewerkers van een ziekenhuis of openbaar vervoerpersoneel. Het gaat van de 290 genoemde misdrijfzaken tegen personen met een publieke taak in de meeste gevallen om bedreiging, belediging of het niet opvolgen van een bevel van de politie (187 gevallen). In andere gevallen gaat het (ook) om (openlijk) geweld (85 gevallen). De laatste weken zijn er weinig corona gerelateerde misdrijven binnengekomen bij het OM (4 zaken excl. relschoppers).

Relschoppers
In januari 2021 zijn in diverse steden rellen uitgebroken in reactie op de instelling van de avondklok. Die rellen gingen gepaard met veel geweld, diefstal en vernielingen. Hoewel de opsporing nog niet afgerond is, zijn inmiddels 407 verdachten aangehouden die worden verdacht van betrokkenheid bij of deelname aan de rellen. Zij worden verdacht van 551 strafbare feiten. Het gaat daarbij in 165 gevallen om het plegen van openlijk geweld, in 137 gevallen om opruiing (al dan niet via social media), in 87 gevallen gaat het om wederspannigheid (het verzetten tegen de politie) en in 56 gevallen om diefstal of diefstal in vereniging. In 23 gevallen gaat het om vernieling. Van 407 verdachten waren er 91 minderjarig (jonger dan 18).

Straffen
In 281 zaken heeft de officier van justitie besloten om de zaak voor te leggen aan de strafrechter, al dan niet via het snelrecht. In 29 gevallen is er een OM strafbeschikking uitgevaardigd, in 67 gevallen heeft de officier besloten om de zaak (voorwaardelijk) te seponeren. In de andere zaken moet nog een beslissing volgen. Van de 281 zaken waarin een verdachte is gedagvaard, zijn inmiddels 189 zaken al behandeld door de rechter. In 121 gevallen heeft de rechter een gevangenisstraf of jeugddetentie opgelegd. In de overige 60 gevallen is een andere straf opgelegd, bijvoorbeeld een geldboete of taakstraf. In 11 gevallen kwam de rechter tot een vrijspraak.

Overtredingen
Naast de bovengenoemde (misdrijf)zaken zijn er ook de overtredingen van de regionale noodverordeningen COVID-19 en de tijdelijke wet. De overtredingen komen bij het OM binnen in de vorm van een proces-verbaal (pv) dat is opgemaakt door politieagenten of BOA’s. Er zijn 174.125 pv’s ontvangen en deze worden door het OM beoordeeld. Op peildatum 16 mei 2021 zijn 124.356 strafbeschikkingen uitgevaardigd vanwege overtreding van de noodverordeningen en de tijdelijke wet. Een deel van de pv’s moet nog beoordeeld worden, een ander deel – gemiddeld 38% – is teruggestuurd naar de verbalisant voor aanvulling.
De pv’s die zijn teruggestuurd naar de verbalisanten kunnen – na aanvulling – opnieuw ter beoordeling naar het OM ingestuurd worden.

Verzetschriften
Er zijn in totaal 8.391 strafbeschikkingen uitgevaardigd voor het overtreden van de mondkapjesplicht in het OV (sinds 1 juni 2020) en in de publieke binnenruimte (sinds 1 december 2020).
Op peildatum 16 mei 2021 zijn 14.441 verzetschriften tegen een strafbeschikking, opgelegd vanwege een overtreding van een regionale noodverordening Covid-19 of de tijdelijke wet, geregistreerd. Deze verzetschriften worden inhoudelijk beoordeeld door het OM. De officier van justitie beoordeelt de zaken en brengt de zaak vervolgens voor de rechter of trekt de strafbeschikking in. Van de 124.356 strafbeschikkingen zijn, tot peildatum 16 mei 2021, 3616 zaken na verzet geseponeerd.

Kantonrechter
Op de peildatum zijn 653 verdachten naar aanleiding van hun verzet opgeroepen om voor de kantonrechter te verschijnen. Inmiddels zijn 233 zaken op zitting behandeld. In 175 zaken is door de rechter een geldboete opgelegd. In 38 zaken kwam de rechter tot een vrijspraak. In 20 zaken volgde een andere uitspraak. De verdachte werd bijvoorbeeld schuldig verklaard zonder straf of was er sprake van ontslag van alle rechtsvervolging. In zes zaken is het OM in hoger beroep gegaan, deze zaken moeten nog behandeld worden door het Hof. Vanwege de beperkte zittingscapaciteit van de rechtbanken voor overtredingen, kan het even duren voordat een verzetszaak voor de rechter komt.

Jongeren
Bij jongeren die zich destijds niet aan de noodverordening hielden en nu niet aan de tijdelijke wet, wordt waar mogelijk gekozen voor een HALT-afdoening. Als de jongere akkoord gaat met een HALT-afdoening en deze met goed resultaat afrondt, komt dit in de plaats van de geldboete. Dit geldt alleen voor de eerste keer dat jongeren de maatregelen overtreden. Bij de HALT-afdoening wordt nog eens heel duidelijk uitgelegd wat het nut en de noodzaak is van de coronaregels en waarom het zo belangrijk is dat de jongere zich hieraan houdt. Ook ouders worden hierbij betrokken en op hun verantwoordelijkheid gewezen. Er zijn 2.196 jongeren doorverwezen naar HALT (peildatum 16 mei 2021).
Bij elke daarna volgende overtreding van de noodverordening, krijgt de jongere van 16 jaar en ouder een boete van 95 euro. Jongeren tussen de 12 en 15 jaar krijgen een boete van 48 euro.
Sinds 14 oktober 2020 bedragen boetes voor meerderjarigen 95 euro, daarvoor was het boetebedrag vastgesteld op 390 euro.