Operatie Trojan Shield, waarbij criminelen werden afgeluisterd via door de politie geleverde cryptotelefoons, leidde in Nederland tot 49 arrestaties en de vondst van 25 locaties voor drugshandel en -productie. Het zogenoemde ATØM-netwerk was vanaf oktober 2019 in gebruik en leverde zo’n 27 miljoen berichten op.

Bij de operatie werkten politiediensten uit zestien landen samen. Ruim anderhalf jaar werden via de door de FBI gebouwde cryptocommunicatiedienst berichten verzameld vanaf zo’n 12.000 door de politie gemanipuleerde cryptotelefoons. Rond de driehonderd criminele bendes in ruim honderd landen maakten gebruik van deze toestellen, nadat zij eerder noodgedwongen afscheid moesten nemen van cryptocommunicatiediensten die door de politie waren gehackt. ATØM werd al snel zo populair, dat criminelen de dienst gingen aanbevelen bij ‘collega’s’.

Enorme buit
Maandag besloten de samenwerkende politiediensten om tot actie over te gaan, voordat de criminelen de truc met ATØM zouden doorkrijgen. Over de hele wereld werden gelijktijdig zo’n 800 arrestaties verricht en 700 woningen doorzocht. Daarbij werd ruim 8 ton cocaïne, 22 ton cannabis, 2 ton synthetische drugs (amphetamine and methamphetamine), 6 ton grondstoffen voor synthetic drugs, 250 vuurwapens, 55 luxe auto’s en motoren en voor 48 miljoen dollar aan contant geld in beslag genomen. Onder de gearresteerden bevonden zich leden van de maffia, motorbendes en zelfs twee Australische tv-persoonlijkheden. Overigens hebben eerder ook al acties plaatsgevonden. Bijvoorbeeld als via ATØM bekend werd dat iemand geliquideerd zou worden.

Legitiem?
Volgens recherchechef Andy Kraag is met Trojan Shield cruciaal bewijs voor opsporingsonderzoeken verkregen, maar advocaten hebben hier hun bedenkingen over. Advocaat Jan-Hein Kuijpers, die criminelen verdedigt die via EncroChat door de mand zijn gevallen, vraagt zich af op de politie de drugshandel niet bewust ongemoeid heeft gelaten om te voorkomen dat criminelen de ATØM-telefoons gingen wantrouwen. En net als veel andere strafrechtadvocaten wil hij weten of het wel legitiem is dat overheden zelf een infrastructuur voor criminele communicatie optuigen en exploiteren. Kraag zegt dat het netwerk een Amerikaanse aangelegenheid was en door Amerikaanse rechters is getoetst, maar Kuijpers vindt dat in Nederland uitgevoerde opsporingshandelingen ook nog door een Nederlandse rechter getoetste moeten worden. Er zou bijvoorbeeld sprake kunnen zijn van uitlokking, als de criminelen onder druk zijn gezet om de ATØM-telefoons aan te schaffen. Kraag benadrukt dat de opgepakte verdachten niet door de politie zijn uitgelokt om criminele handelingen te verrichten. Hij verzekert dat de actie ook in Nederland vooraf juridisch goed is afgekaart. De recherchechef verwacht dat er de komende tijd nog meer arrestaties gaan plaatsvinden.