Regels en voorwaarden
De politie mag alleen geweld gebruiken als er geen andere opties zijn om het gewenste doel te bereiken. En ook dan is geweldtoepassing aan regels en voorwaarden gebonden. Wanneer een politieagent zich genoodzaakt ziet geweld toe te toepassen, dient dat op professionele wijze te gebeuren. Politieagenten worden daar uitvoerig op getraind. En geweldgebruik moet altijd proportioneel en subsidiair zijn. Het kan zijn dat het minst ingrijpende middel, fysiek geweld, niet het gewenste effect heeft en ook bijvoorbeeld pepperspray ingezet moet worden en uiteindelijk een verdachte met de wapenstok onder controle wordt gebracht.

Alle ingezette geweldsmiddelen
“Wij hebben nu zicht op al deze drie toegepaste geweldsmiddelen”, zegt portefeuillehouder geweld Frank Paauw. “Voorheen werd alleen het zwaarste geweldsmiddel dat werd gebruikt in het systeem gezet. Met deze wijziging registreren we dus alle ingezette geweldsmiddelen. Dit stelt ons in staat beter te beoordelen hoe de geweldsinzet is gegaan, of het goed is gegaan en of we het een volgende keer opnieuw zo zouden doen. Zo blijven wij leren van onze geweldsinzetten.”

Met ingang van 15 januari 2019 is in alle eenheden een Commissie Geweldsaanwending ingesteld. Deze toetst het toegepaste geweld wanneer het vuurwapen is gebruikt (gericht of geschoten), als gevolg van het toegepaste geweld meer dan licht letsel is ontstaan of als het opmaken van een geweldsregistratie naar het oordeel van de hulpofficier van justitie noodzakelijk is. Deze commissie brengt advies uit aan de politiechef. In 2019 zijn in dit kader bijna 1800 gevallen getoetst. In 88 procent van de gevallen is geoordeeld dat sprake was van professioneel handelen. In verreweg de meeste (82 procent) van de resterende gevallen (159) waarin anders werd geoordeeld, ging het hierbij om tekortkomingen in het vakmanschap (leren en verbeteren). Ruim 50 dossiers zijn nog in behandeling.

Strafrechtelijk maatregelen
Wanneer het geweldgebruik als niet professioneel wordt gekwalificeerd, kunnen eventueel tucht- of zelfs strafrechtelijke maatregelen volgen. Over de in 2019 gerapporteerde geweldsregistraties is in een aantal gevallen aanleiding geweest om een disciplinaire straf op te leggen. Paauw stelt dat de politie nu een veel completer beeld heeft van het geweld dat moest worden ingezet. “Wij kunnen op deze manier beter verantwoording afleggen en leren van toegepast geweld. Zo blijven we scherp op geweldsinzetten. Met het geweldsmonopolie komt immers een grote verantwoordelijkheid.”

Geweldsmiddelen
De geweldsmiddelen waarover de politie beschikt, omvatten een breed spectrum. Afgezet tegen het totaal van de in 2019 ingezette geweldsmiddelen ging het in verreweg de meeste gevallen (59 procent) om toepassing van fysiek geweld, in 8 procent van de gevallen om gebruik van het vuurwapen (dreigen, richten, gericht houden of schieten), in 6 procent om gebruik van de uitschuifbare wapenstok, in 5 procent om (dreigen met) pepperspray en in 11 procent om toepassing van andere middelen.

Het geweldsmonopolie is belegd bij de overheid. Op grond daarvan heeft de politie de bevoegdheid om geweld te gebruiken. Daar hoort bij dat de politie zorgvuldig en proportioneel met deze bevoegdheid omgaat en transparant is als het gaat om de verantwoording van geweldgebruik. Op dit moment is een integrale herziening van het proces rond de geweldsaanwending gaande. Deze heeft betrekking op het hele proces van melden, registreren en beoordelen van door de politie toegepast geweld, als ook op de nazorg, juridische bijstand en het leertraject voor politieambtenaren en de politieorganisatie als geheel.