In 2020 is het Actieplan Wapens en Jongeren opgesteld. Dit met het oog op de forse toename van het wapengebruik en steekincidenten onder jongeren en de steeds jonger wordende daders. Het actieplan is nu in opdracht van het WODC geëvalueerd door bureau Breuer & Intraval.

Uit de evaluatie blijkt dat de urgentie van het probleem zorgde voor te veel focus op de korte termijn bij de ontwikkeling van maatregelen. Er was vooraf onvoldoende duidelijk wie de jongeren waren die wapens droegen, wat hun motieven waren en hoe een gedragsverandering tot stand gebracht zou kunnen worden. Om dit probleem op lange termijn aan te pakken concluderen de onderzoekers dan ook dat er méér nodig is dan dit actieplan.

Wat ontbreekt?
Door de urgentie vroegen politiek en samenleving om ‘daadkracht’ en snelheid van handelen. Het plan is daarom in korte tijd geschreven (drie á vier maanden). Er is onderzocht hoe het probleem eruitziet, maar er is geen nulmeting gedaan en bestaand beleid is niet op effectiviteit onderzocht. Ook is niet gekozen voor een nadere analyse van de doelgroep en de motieven van jongeren om een wapen te dragen. Hierdoor was onvoldoende duidelijk wie de doelgroep was van het actieplan en hoe deze groep het beste kon worden bereikt. Door dit gebrek aan focus was het voor deelnemende gemeenten bij sommige acties lastig om hieraan invulling te geven, en bij andere acties stelden zij vraagtekens bij het bereiken van de doelgroep en daarmee bij de effectiviteit van de betreffende actie. Bij enkele acties is zelfs opgemerkt dat deze mogelijk een averechts effect hebben en juist leiden tot meer wapenbezit onder jongeren.

Wat ging goed?
Een positieve uitwerking van het actieplan en de wijze waarop het tot stand kwam, is dat het momentum creëerde voor de aanpak van wapenbezit en -gebruik onder jongeren. Deelnemende gemeenten onderschrijven dat hieraan een stevige impuls is gegeven. Een aantal gemeenten heeft lokaal onderzoek uitgevoerd en zo de kennis van de doelgroep vergroot. Wanneer uit deze onderzoeken bleek dat een actie niet effectief of zelfs een averechts effect zou hebben, zijn deze gemeenten gestopt met het uitvoeren van deze acties.

Wat is nodig?
Om daadwerkelijk een gedragsverandering te bereiken bij de groep die al een wapen draagt, of waarbij het risico hierop groot is, zal langdurig preventief beleid nodig zijn. Dit zou moeten bestaan uit diepgaand en positief contact met de risicojongeren. Deze maatregel, die doorgaans wordt uitgezet bij jongerenwerk, is niet concreet in het actieplan genoemd, maar lijkt een veelbelovend middel om de risicojongeren te bereiken en ander perspectief te bieden, om zo wapenbezit en –gebruik onder jongeren tegen te gaan.

Achtergrond
Aan het Actieplan Wapens en Jongeren werkten 20 gemeenten, het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, bureau Halt, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Openbaar Ministerie, Politie, Raad voor de Kinderbescherming, Jeugdreclassering en Jeugdbescherming en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten mee, onder leiding van het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV). Het doel van het actieplan was om in een periode van twee jaar (2021 en 2022) het wapenbezit en -gebruik onder jongeren terug te dringen. De 16 acties die staan beschreven in het plan dienen dit doel.