Problemen bij uitvoeringsorganisaties in het veld van justitie en veiligheid zorgen voor risico’s voor de werknemers en kwetsbare mensen. Asielopvang en jeugdbescherming verkeren in staat van crisis en diverse organisaties zoals politie en het gevangeniswezen staan onder spanning. Deze spanning heeft grote gevolgen voor de professionals die er werken en voor de mensen die afhankelijk zijn van deze professionals, meldt de Inspectie Justitie en Veiligheid (Inspectie JenV) in haar Jaarbericht 2023.

“Wij vragen al langere tijd aandacht voor de structurele problemen bij uitvoeringsorganisaties’’, zegt inspecteur-generaal Esther de Kleuver van de Inspectie JenV. “Zoals in veel sectoren, hebben uitvoeringsorganisaties te maken met te weinig personeel en onvoldoende toegerust personeel. Zeker in combinatie met een verzwaring van hun werkzaamheden zorgt dit voor een toename in de werkdruk. Dat de asielopvang onder druk staat is bekend. Ook in de (jeugd)strafrechtketen blijkt dat personeelskrapte negatief van invloed was op de behandeling en begeleiding van jongeren en op de alertheid van personeel op veiligheidsrisico’s. Problemen op de arbeidsmarkt doen zich ook voor bij penitentiaire inrichtingen, de brandweer en de politie.”

Kwetsbaarheid van mensen
Als professionals onder druk staan door bijvoorbeeld personeelstekorten, heeft dat gevolgen voor de mensen die afhankelijk zijn van hun zorg en dienstverlening. Uit inspectie-onderzoeken kwam onder meer naar voren dat slachtoffers van (ex) partnerstalking te weinig steun van de politie ervaren en dat de gezondheid, veiligheid en ontwikkeling van kinderen die verblijven in (crisis)noodopvanglocaties in de migratieketen in gevaar komen. Goed toegeruste uitvoeringsorganisaties zijn belangrijk voor de professionals die er werken, de betrokken mensen die vaak in kwetsbare situaties verkeren en van deze uitvoeringsorganisaties afhankelijk zijn en voor de Nederlandse samenleving als geheel. Wanneer gedetineerden niet de juiste begeleiding krijgen tijdens en na detentie, neemt het recidiverisico toe. Wanneer een forensisch psychiatrische patiënt, een persoon met onbegrepen gedrag of een asielzoeker met psychiatrische problematiek niet de juiste zorg krijgt, blijven deze problemen onbehandeld. Hiermee neemt ook het risico op incidenten toe, zowel binnen de inrichting als daarbuiten in de samenleving.

Brede samenwerking
De oorzaken en gevolgen van de problemen bij uitvoeringsorganisaties zijn hardnekkig en al eerder door de Inspectie JenV benoemd. Daarom kijkt zij breder dan alleen naar de uitvoeringsorganisaties. Ze beschouwt ook hoe eigenaar en opdrachtgevers van die organisaties kunnen helpen met oplossingen. En kijkt ook naar de ketens. Een voorbeeld van zo’n brede benadering is het onderzoek naar aanleiding van het steekincident in CTP Veldzicht. De Inspectie JenV keek naar alle betrokken organisaties en bracht hiermee in beeld welke problemen er spelen binnen zowel de migratie- de zorg- en de strafrechtketen. Ook in het onderzoek Het kind van de rekening dacht de inspectie JenV buiten de eigen kaders en sneed een maatschappelijk probleem aan: het armoedebeleid in Nederland.

Nieuwe toezichtstaken
In 2023 is de Inspectie JenV in de praktijk begonnen met haar nieuwe toezichtstaak op het Experiment Gesloten Coffeeshopketen (EGC, het wietexperiment) en trof zij voorbereidingen om vanaf 1 april 2024 toezicht te houden op incassodienstverleners. Deze moeten dan voldoen aan kwaliteitseisen die hen onder meer verplichten om heldere informatie te geven en netjes om te gaan met mensen met een schuld. Zo worden mensen met schulden beter beschermd en weten schuldeisers beter wat incassodienstverleners voor hen kunnen doen. Verder is de Inspectie JenV zich in 2023 gaan oriënteren op enkele nieuwe taken, waaronder interlandelijke adoptie en het toezicht op de kwaliteit en doorontwikkeling van het stelsel bewaken en beveiligen.