Bijna dagelijks is er wel een explosie in het nieuws: plofkraken op geldautomaten en juweliers, zwaar vuurwerk dat naar hulpverleners wordt gegooid, een bomaanslag op een kerk, bomaanslagen op Poolse supermarkten, gemeentehuizen en GGD-teststraten. Volgens het NFI wordt daarbij gebruik gemaakt van illegaal vuurwerk.

Het aantal onderzoeken met zelfgeknutselde bommen is in 2020 verdrievoudigd in vergelijking met 2019 en die stijging lijkt dit jaar zich door te zetten, signaleert het NFI. Tot en met mei speelt dit al in veertien zaken een rol. Het Openbaar Ministerie (OM), de politie en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) noemen de ontwikkeling ‘zorgelijk’.
Een explosieve lading is vaak niet zomaar ergens te koop. ‘Bommenmakers’ die zelf iets in elkaar knutselen, gebruiken vooral datgene wat makkelijk voor handen is in het illegale circuit. “We zien nu dat er vaak explosieve lading uit gedemonteerd zwaar vuurwerk, zoals Cobra’s, wordt gebruikt om bijvoorbeeld een geldautomaat op te blazen”, zegt explosievendeskundige Jan Dalmolen van het NFI.

Enorme vlucht
“Je ziet dat het sinds 2019 een enorme vlucht neemt”, zegt officier van justitie vuurwerk Karin Broere van het OM. Er wordt zwaar vuurwerk – dat eigenlijk alleen afgestoken mag worden door professionals- door brievenbussen geschoven en aan woningruiten geplakt. Ook wordt het naar handhavers en politie gegooid, bijvoorbeeld bij demonstraties. Daarnaast worden er regelmatig auto’s en andere omgevingsmaterialen met zwaar vuurwerk vernield. “Verdachten en advocaten in de zittingszaal doen of het gewoon knalvuurwerk is, maar het is in werkelijkheid zeer zwaar vuurwerk, te vergelijken met een handgranaat. We merken dat de kracht van vuurwerk erg wordt onderschat. Een advocaat die taakstraf vraagt voor zijn cliënt omdat die driehonderd cobra’s voor handen had, onderschat de gevaarzetting. De explosieve kracht van driehonderd cobra’s tezamen is even verwoestend als een blok TNT.”

‘Bommen in kinderkamers’
Het zijn niet alleen criminelen die voor gevaar zorgen. Politie en OM zien in de praktijk dat zwaar vuurwerk vaak wordt opgeslagen op (kinder)slaapkamers, bijvoorbeeld onder het bed of verborgen achter knieschotten. “Het gevaar van de opslag van het vuurwerk is dat het massa-explosief is. Oftewel: als er per ongeluk één af gaat, ontploft de hele partij. We zien veel nitraten en Cobra’s bij jonge jongens. Ouders hebben er geen weet van of onderschatten het gevaar”, signaleert Broere. De prijs van illegaal vuurwerk is vaak lager wanneer je een hele doos koopt: “De voorraad wordt dan onder het bed gelegd en dat kan levensgevaarlijk zijn.”

Kracht van vuurwerk onderschat
De kracht van vuurwerk moet je niet onderschatten, waarschuwt Dalmolen: “Bij plofkraken worden metalen onderdelen van de geldautomaat weggeblazen of het niks is. De kans op ernstig of zelfs dodelijk letsel van iemand in de omgeving is aanwezig.”
Het NFI doet een aantal maal per jaar met partners zoals de EOD, politie en OM zogenoemde ‘beproevingen’, om de kracht van explosieven uit strafzaken te testen: “We blazen dan verschillende dingen op om te zien wat voor schade een bepaald explosief geeft. Ook meten we hoe ver de scherven terechtkomen en hoe sterk de drukgolf is. Daardoor kunnen we de vragen over het gevaar voor letsel voor toevallige omstanders of passanten nog beter inschatten”, aldus Dalmolen.