“We moeten laten zien dat we leren van gemaakte fouten”, zegt minister Dekker van Rechtsbescherming naar aanleiding van de kwestie Michael P. Deze verkrachtte en vermoordde een 25-jarige studente tijdens verlof. Dekker kondigt een serie maatregelen aan die herhaling van deze gang van zaken moet voorkomen.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid, de Inspectie JenV en de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd hebben pijnlijke conclusies getrokken in hun rapporten over het detentieverloop van Michael P. en de wijze waarop gemeenten over de terugkeer van risicovolle gedetineerden worden geïnformeerd. Minister Dekker voor Rechtsbescherming heeft daarop maatregelen aangekondigd. Het kabinet heeft ingestemd met uiteenlopende nieuwe regelgeving op dit gebied. Hierover, en de voortgang van de andere maatregelen, bericht minister Dekker in een brief de Tweede Kamer. “De veiligheid van de samenleving moet voorop staan, zowel tijdens detentie, behandeling en daarna. We moeten laten zien dat we leren van gemaakte fouten en dat we voortgang boeken op de aangekondigde maatregelen. Vandaag kunnen we de eerste resultaten laten zien, maar er is ook nog veel te doen”, aldus Dekker.

Informatie-uitwisseling
Een van de grootste knelpunten in de zaak Michael P. was de informatie-uitwisseling. Daarin zijn verbeteringen aangebracht. Sinds 1 januari 2019 is het mogelijk gegevens uit het penitentiaire dossier te delen met de instelling voor forensische zorg waar een gedetineerde wordt geplaatst. Na het verschijnen van de rapporten besloot minister Dekker geen uitplaatsingen meer toe te laten voor gedetineerden die niet meewerken aan het verstrekken van verder benodigde informatie. Met het Besluit forensische zorg, waar het kabinet nu mee heeft ingestemd, wordt vanaf begin juni meer informatie-uitwisseling verplicht.
Gegevens uit het persoonsdossier (onder meer de pro Justitia-rapportage en reclasseringsrapporten), het behandeldossier en informatie over de behandeltrouw van de gedetineerde moeten worden gedeeld met de forensische instelling en/of de reclassering. Daarmee zijn belangrijke knelpunten uit de rapporten aangepakt. Daarnaast wordt momenteel onderzocht op welke andere onderdelen van het veiligheidsdomein het risico bestaat dat een beroep op privacy de benodigde gegevensuitwisseling in de weg staat.

Risico’s
Verder bleek er te weinig zicht op de risico’s die gepaard gingen met uitplaatsing naar een forensische kliniek en de vrijheden die in dat kader werden toegekend. Sinds eind maart worden daarom veroordeelden van ernstige gewelds- of zedenmisdrijven niet meer uitgeplaatst zonder dat daar een delictanalyse en risicotaxatie aan vooraf is gegaan. Waar dit afgelopen periode in de praktijk al werd toegepast, is dit met het Besluit forensische zorg nu ook in regelgeving vastgelegd.
Sinds maart kunnen gedetineerden in de forensische zorg alleen in het kader van behandeling en resocialisatie in de laatste fase van hun straf in aanmerking komen voor vrijheden. Dit wordt voor de toekomst eenduidig vastgelegd in regelgeving die naar verwachting in het derde kwartaal klaar is. Het wetsvoorstel Straffen en beschermen, dat momenteel in de Tweede Kamer ligt, regelt dat voor iedere gedetineerde de afweging moet worden gemaakt tussen voorwaardelijke invrijheidstelling of verdere behandeling. Deze afweging gebeurt op basis van het gedrag in detentie, slachtofferbelangen en het risico voor de maatschappij.

Weigerende observandi
Michael P. kon eerder succesvol tbs ontlopen. Wie voor tbs in aanmerking komt, moet dit niet kunnen ontlopen door medewerking aan onderzoek te weigeren. Dit is door verschillende maatregelen die inmiddels van kracht zijn steeds moeilijker. De zogeheten weigerafdeling in het Pieter Baan Centrum is voortgezet, waardoor de onderzoeksopbrengst wordt vergroot bij verdachten die daar worden geobserveerd. Daarnaast is het ontwerp-Besluit adviescommissie gegevensverstrekking weigerende observandi, waarmee wordt geregeld dat een adviescommissie bestaande medische gegevens over een weigeraar kan opvragen, nu aan de Tweede Kamer gezonden.
Rechters hebben het afgelopen jaar vaker tbs opgelegd. Dit betekent ook meer werk voor tbs-klinieken, net als in de overige forensische zorg. Als gevolg van deze groeiende instroom stelt het kabinet in de voorjaarsnota tot en met 2021 in totaal 220 miljoen beschikbaar voor de forensische zorg. Deze gelden worden onder andere ingezet voor een hoger aantal tbs-behandelingen.