In uitzonderlijke gevallen kan het Openbaar Ministerie besluiten om een zogenoemde burgerinfiltrant in te zetten. Die sluit zich aan bij een criminele organisatie om zo bewijsmateriaal te verzamelen en de politie te informeren over geplande misdrijven. Maar wat mag zo’n persoon? En wat mag juist niet?

1. Wat is een criminele burgerinfiltrant?
Een criminele burgerinfiltrant is een burger die onder strikt toezicht en sturing van politie en justitie deelneemt aan zeer ernstige criminele activiteiten van een gesloten criminele organisatie en daarover de politie informeert. Dit gebeurt niet zomaar. Pas als andere opsporingsmethoden niet of onvoldoende blijken te werken is deze uitzonderlijke methode een optie. De infiltrant begeeft zich in hetzelfde criminele milieu en is daarin ook actief (pleegt vergelijkbare delicten) als de organisatie waarin hij moet infiltreren. Voor zijn inzet ontvangt de infiltrant een vergoeding.

2. Is de inzet van een criminele burgerinfiltrant wettelijk toegestaan?
De inzet van een criminele burgerinfiltrant is een zwaar opsporingsmiddel dat wettelijk is toegestaan en dat moet voldoen aan zeer strenge regels en voorwaarden. Bij elke stap en actie wordt gekeken naar de rechtmatigheid van de inzet het doel en de wijze van de inzet, de sturing en de controle van de burger en de veiligheid van de criminele burgerinfiltrant. Voor de inzet van een criminele burgerinfiltrant moet toestemming worden gegeven door het College van procureurs-generaal (OM, hierna College) en de minister van Justitie en Veiligheid. Het College laat zich daarbij adviseren door een toetsingscommissie.

3. Wat is het verschil tussen een criminele burgerinfiltrant en een kroongetuige?
Een criminele burgerinfiltrant mengt zich, onder regie van de politie en het Openbaar Ministerie (OM), bewust in een crimineel milieu en doet mee aan criminele activiteiten. Tijdens dat traject informeert de infiltrant telkens de politie. Voor zijn inzet ontvangt de infiltrant een financiële vergoeding. De criminele burgerinfiltrant is zelf geen verdachte in de strafzaak.
De officier van justitie kan in uitzonderlijke gevallen toezeggingen doen aan een kroongetuige die tevens verdachte of veroordeelde is en die bereid is een verklaring af te leggen in een strafzaak tegen een (andere) verdachte. Hiervoor wordt een overeenkomst gesloten met het Openbaar Ministerie in ruil voor strafvermindering.

4. Krijgt de burgerinfiltrant straf opgelegd voor de gepleegde criminele activiteiten tijdens het infiltratietraject en/of daarvoor?
Een criminele burgerinfiltrant is géén verdachte in de strafzaak waarin hij als infiltrant wordt ingezet en krijgt dus ook geen straf opgelegd voor zijn criminele activiteiten. Burgerinfiltratie vindt plaats onder regie van politie en justitie. Er wordt daarbij zeer streng gekeken naar de situatie waarin de burger wordt ingezet en of die situatie veilig is, te beheersen valt en of het handelen van de infiltrant te rechtvaardigen is. De burger wordt voortdurend geïnstrueerd door de politie en moet binnen de kaders van zijn opdracht blijven. Zo wordt crimineel verworven geld of drugs altijd afgestaan aan politie en justitie.

5. Worden criminele burgerinfiltranten vaker ingezet?
Het OM is zeer terughoudend met het inzetten van criminele burgerinfiltranten. In 2014 is een motie in de Tweede Kamer aangenomen met strenge regels en voorwaarden voor het inzetten hiervan. Vidar is de eerste en enige strafzaak in Nederland waarin sindsdien een criminele burgerinfiltrant is ingezet.