Om ongestoord te kunnen functioneren, moeten de samenleving zo goed als mogelijk beschermd worden tegen digitale dreiging. Maar ondanks de inspanningen om de weerbaarheid te verhogen, is er sprake van scheefgroei met de toenemende dreiging. Daarvoor waarschuwen de NCTV en het NCSC.

De scheefgroei zorgt voor een toenemende achterstand van de weerbaarheid op de dreigingen en vergroot het risico op ontwrichting van de samenleving. Denk hierbij aan de bankensector, het openbaar vervoer of drinkwater. Dat blijkt uit het jaarlijkse Cybersecuritybeeld Nederland (CSBN) van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), dat in samenwerking met het Nationaal Cybersecurity Centrum (NCSC) is opgesteld.
Het is niet zozeer de vraag of bedrijven worden aangevallen, maar wanneer. Datzelfde geldt voor de overheid, kennisinstellingen en andere organisaties. De basismaatregelen op orde hebben helpt, maar deze zijn nog lang niet overal goed doorgevoerd. Er wordt nog te weinig gewerkt met multifactor authenticatie en het maken en testen van back-ups.

Cyberaanvallen door andere landen: het nieuwe normaal
Cyberaanvallen door buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten zijn niet meer zeldzaam te noemen. Landen gebruiken de digitale ruimte om geopolitieke voordelen te behalen. Vanuit Rusland zijn meerdere EU-lidstaten succesvol geraakt door cyberaanvallen en China heeft op grote schaal en langdurig politieke doelwitten in Europa en Noord-Amerika aangevallen. Maar ook cybercriminelen zijn onverminderd in staat grote digitale schade aan te richten. Criminelen hebben primair een financiële drijfveer, maar een aanval kan zoveel impact hebben dat de nationale veiligheid geraakt wordt. Ook kunnen staten cybercriminelen inhuren, gedogen of onder druk zetten om cyberaanvallen uit te voeren. Dat er banden zijn tussen staten en cybercriminelen bleek onlangs nog, toen cybercriminelen gelieerd aan Rusland nadat de oorlog in Oekraïne uitbrak, waarschuwden tegenstanders van Rusland aan te willen vallen.

Ransomware, zero-days en de cloud
Aanvallen met gijzelsoftware worden steeds vaker ingezet met dubbele of zelfs drievoudige afpersing. Hierdoor wordt niet alleen de primair getroffen organisatie afgeperst maar ook de klanten, partners of leveranciers daarvan. Het NCSC ziet verder een toename van het aantal zero-day kwetsbaarheden. Misbruik daarvan kan grootschalige impact hebben als de kwetsbaarheid in veelgebruikte software of hardware zit. Ook misbruik van de cloud komt in toenemende mate voor. Clouddiensten zijn de afgelopen jaren cruciaal onderdeel geworden van bedrijfsprocessen. Uitval of verstoring kan grootschalige gevolgen hebben voor Nederlandse organisaties en sectoren.
De directe dreiging die richting Nederland uitgaat van hackerscollectieven is klein. Er kan echter wel een afgeleide dreiging bestaan als acties van hacktivisten verkeerd worden geïnterpreteerd en landen die zij aanvallen overgaan tot een tegenreactie.

Fundament voor Cyberstrategie
Het CSBN levert ieder jaar input voor beleidsvorming op nationaal niveau. Dit keer vormt het CSBN het fundament voor de nieuwe Nederlandse Cyberstrategie die in het najaar van 2022 verschijnt. Daarom zijn naast de analyse op belang, dreiging en weerbaarheid, ook zes strategische thema’s toegevoegd; thema’s die nu en de komende vier tot zes jaar relevant zijn voor de digitale veiligheid van Nederland. Dat zijn:

1. Beperkingen in digitale autonomie beperken ook digitale weerbaarheid
2. Risicomanagement staat nog in kinderschoenen
3. Marktdynamiek compliceert beheersing van digitale risico’s
4. Risico’s als keerzijde van gedigitaliseerde samenleving
5. Digitale ruimte speelveld voor regionale en mondiale dominantie
6. Cyberaanvallen eenvoudig schaalbaar, verdediging daartegen minder

Bekijk ook de infographic.